Парадигмалық призмаға сәйкес лингвистиканың ғылым ретінде қалыптасуы мен дамуы дәстүрлі түрде салыстырмалы-тарихи, жүйелік-құрылымдық бағыттармен байланыстырылады. Соңғы жылдары тіл мен сөйлеу антропоөзектік аспектіде қарастырылып келе жатқаны белгілі. Жалпы ғылыми эволюцияның синергетикалық платформаға өтуі лингвистикалық нысаналарды зерттеудің өзгеше әдіснамасын талап етеді. Әлемдік лингвистикада синергетиканың әдіснамалық мүмкіндіктерін тілтанымдық зерттеулер үшін қолдану тәжірибеге еніп, тілді және оның ішкі қабаттарын (фонетика, сөзжасам, лексикология, сөйлем, мәтін, дискурс, аударма және т.б.) синергетикалық жүйе ретінде дәлелдеуге ұмтылыстар жасалуда. Осы бағыттағы тілтанымдық ізденістердің нәтижесі лингвистиканың жаңа тармағы – тіл синергетикасының / лингвосинергетиканың қалыптасуына ықпал етті. Тіл синергетикасы – ұлттық тілдің эволюциясын, дамуын, ашық сипатын, ондағы динамикалық үдерістерді талдаудың және модельдеудің әдіснамалық платформасы. Қазақ тілін зерттеудің жаңа ғылыми бағыты ретінде тіл синергетикасын қалыптастыру қазақ тілтанымының әлемдік лингвистиканың ғылыми тенденцияларына сәйкес дамуына мүмкіндік береді. 

Мақалада «тіл – синергетикалық жүйе» тұжырымдамасының негізін дәйектеу мақсатында әлемдік лингвистикадағы синергетикалық бағыттың қалыптасуы, алғашқы ізденістер мен нәтижелер талданады.  

Бұл мақалада зерттеуші Қазақстандағы қазақ тілін үйренушілер (ҚТҮ) мен орыс тілін үйренушілер (ОТҮ) әзілдегі идиомаларды қалай түсінетінін зерттеді. Зерттеуге 25 қатысушы (20 ҚТҮ және 5 ОТҮ) қатысты, олардан 10 ағылшын және 10 орыс әзілдерін оқуды сұрады, олардың кейбірінде идиомалар бар. Зерттеуші қатысушылардың Think-Aloud протоколдары арқылы талдап, үш санатқа жататын идиомаларды түсінудің 20 стратегиясын анықтады: когнитивтік, метакогнитивтік және әлеуметтік-аффективті. Сондай-ақ олар идиомаларды түсіну тапсырмасын орындау кезінде қатысушылар кездесетін бес негізгі қиындықты қарастырып, мысалы, бейтаныс идиомалар мен мәдени айырмашылықтарды тапты.

Зерттеудің салдары түсіну стратегияларын, соның ішінде идиомалар мен әзілдерді ашық оқытуды FL нұсқауына енгізу керек екенін көрсетеді. Сонымен қатар, зерттеу FL мәтіндерін оқу кезінде кездесетін белгісіз идиомалардың мағынасын декодтауда FL тілін үйренушілер үшін идиоманы түсіну стратегияларының маңыздылығын көрсетеді.

Мақалада үміт концептінің этимологиясын аша отырып, оған концептуалды талдау жасалады, концептілік өрістері анықталады. Үміт концепті мен оның этимонын салыстыру, әлемнің тілдік бейнесін жасаудағы үміт танымының адам санасында жинақталған аялық білімінің деңгейін пайымдау, үміт макроконцептін құрайтын концептілік өрістерді анықтау мақаланың мақсаты болып табылады. Осындай міндеттерді ашу барысында ғалымдардың ғылыми пікірлері талданып сараланады. Қазақ дүниетанымындағы үміт концептінің табиғатын ашуда талдаудың этимологиялық, концептуалдық, салыстыру сынды әдістері қолданылады. Концептің мәнін ашуда өзіндік маңызға ие болып табылатын оның құрылымдық типтеріне мысалдар келтіріледі. Тұрақты тіркестер мен мақал-мәтелдерді үміт концептінің концептілік өрістеріне қарай топтауда оның базалық концепт болатындығы анықталады. Мақаладағы зерттеу нәтижелерін, тұжырымдар  мен пайымдауларды когнитивті тіл білімі, лингвомәдениеттану, этнолингвистика, этимология, психолингвистика бойынша оқылатын дәрістерде, концепт теориясы бойынша арнайы курстарда, сонымен қатар концептілер мен концептілік өріс сөздіктерін құрастыруда пайдалануға болады. Ал үміт концептінің құрылымдық типтері мен оларға жасалған концептуалды талдаудың практикалық маңызы зор. 

Лингвистиканың бүгінгі ғылыми парадигмасында көркем мәтінді зерттеу көркемдік тұжырымдама арқылы жүзеге асырылады. Мұндай концепцияда сөздің семантикасы жеке және ұлтқа ортақ қарастырылады. Бұл көркем мәтін авторының сөз қолданысындағы эмоционалды-экспрессивтіліктің басымдығын, сонымен қатар бағалау категориясының болуын анықтайды. Бұл мәдениет пен тілдің байланысын анықтайтын сана бірлігі ретінде танылады.

Мақалада жыраулар поэзиясының функционалды прагматикалық қасиеттері, эстетикалық функциясы қарастырылады. Бұл автор мен оқырман арасындағы байланысты орнатуға мүмкіндік беретін қабылдау, түсіну, талдау сияқты күрделі ойлау процестері туралы ақпарат алмасатын кеңістік.

Жыраулар поэзиясын талдау кезінде олардың халықтың жай-күйін сынмен сараптап жеткізуге ұмтылуы, адресатқа әсер ету мақсатында қолданылған тілдік құралдары, жыраулардың бейнесін әсер етуші тұлға ретінде көрсетуге мүмкіндік береді. Прагмастилистикалық тұрғыдан жүйелеу жыраулардың тілдік қолданыстарының ортақ ерекшеліктерін айқындайды. Мұндай тілдік құралдардың қолданыс жиілігі мен айқындығы, ішінара ерекшеліктері автордың стильдік сипатын қамтиды. Сол себепті де жырау поэзиясына тән ортақ сипаттарды прагматикалық және стилистикалық тұрғыдан жіктеп көрсету маңызды. 

Бұл мақалада мақсатты үшінші тілде (Т3) тапсырмаларды орындау кезінде қазақстандық қостілді студенттердің бірінші (Т1) және екінші тілдерінің (Т2) белсенділік күйін зерттеу мақсаты болып табылатын тұңғыш эксперимент нәтижелері берілген. Зерттеуге әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің студенттері қатысты. Бірінші эксперименттік топ студенттері үшін қазақ тілі ана/бірінші тіл (Т1), ал орыс тілі Т2, ал екінші топ студенттері үшін орыс тілі бірінші/ана тілі (Т1) және қазақ тілі, тиісінше Т2. Экспериментте іс-әрекет нәтижелерін талдау әдісі, сондай-ақ «лексикалық шешім қабылдау тапсырмасы» (Lexical Decision Task)  тәсілінен тұратын әдістеме қолданылды. Зерттеудің нәтижелері ағылшын тіліндегі (Т3) сөйлеу өндірісі кезінде, қазақ (Т1/Т2) және орыс тілі (Т1/Т2) бәсекелестік жағдайында іске қосылатынын көрсетті, және оған қоса, үштілділік жағдайында тілдердің белсенділік деңгейі мен атқаратын рөлдері сыналушы топтарда әртүрлі. Зерттеу барысында оқу үштілділігі жағдайында қазақ тілі мен орыс тілінің белсенділік деңгейлеріне әсер ететін негізгі себептер мен факторлар анықталды. 

Мақалдар тек тілдік бірліктер ретінде ғана емес, сонымен бірге халықтың ұлттық табиғатын білу, оның құндылықтар жүйесіне ену құралы, мәдени ақпарат қоймасы. Мақалдар халықтың лингвомәдени қауымдастық ретінде жасаған пікірлерінің жиынтығын қамтиды, халықтың этникалық санасын, философиялық дүниесін көрсететін ең маңызды тіл бірліктерінің түрі. Адам туралы мақалдарда оның негізгі ерекшеліктері көрсетіледі – ойлау, сөйлеу, еңбекқорлық немесе жалқаулық, әлеуметтік мәртебе, оның адамдармен, қоршаған табиғатпен арақатынасы т.б. Мақалада негізі ұғымы адам болып табылатын қазақ тіліндегі мақалдар қарастырылады. Олардың семантикалық ерекшеліктері антропоцентризм ұғымы негізінде ашылып, ұлттық және жалпыадамзаттық ерекшеліктерді білдіретіні сипатталады. 

 Қазақ тіліндегі мақалдарда адам ұғымы адам, кісі, жан, біреу, тұлға сөздерімен, сондай-ақ адамды білдіретін басқа лексикалық бірліктермен беріледі. Адам ұғымын терең зерттеу үшін қазақ тіліндегі мақалдардың төмендегі жіктелуі ұсынылды: адам – адам бейнесі, адам – адам, адам – қоғам, адам – жануарлар бейнесі, адам – оң және теріс қасиеттер, адам – адам баласы, адам – адам сөзі. Мақалдардың семантикалық талдауының нәтижелері теориялық және практикалық мағынаға ие, сондықтан оларды жалпы лингвотеориялық және лингвоконтрастивті, лингводидактикалық және лингвометодикалық мақсаттарда қолдануға болады. Мақалдың семантикалық қасиеттерін талдау және сипаттау үшін лингвистикалық сипаттау әдісі, компоненттік талдау әдісі, дифференциалды-семантикалық әдіс қолданылды.

Мақалада Алтын Орда дәуірінің XIV ғасырдағы жазба ескерткіштері Сейф Сараидың «Гүлістан биттүрки» және Құтыптың «Хұсрау уа Шырын» тілін бірнеше лексика-семантикалық топтарға: діни сөздер, туыстық қатынас, лауазым мен кәсіп иелері, әлеуметтік-қоғамдық лексика, сауда-саттық, зияткерлік, адами қасиеттер, жемісжидек, астрономиялық, әйел тақырыбы, көңіл-күй, әскери атаулар, көңіл көтеру, аң-құс, жалқы есімдер, асыл тастар атаулары т.б бөліп зерттеп қарастырылады. Жинақталған тақырыптық топтарға статистикалық зерттеу жүргізіліп, олардың жиілігі анықталып, жиі қолданым себептері зерделенеді. Мәтіндердегі синонимдер,  антонимдер, омонимдер, көпмағыналы сөздердің қолданылу ерекшелігі көрсетіледі. Кейбір сөздердің қазіргі қазақ әдеби тіліндегі және жергілікті сөйлеу диалектілеріндегі қолданыстарымен салыстырылады. Араб, парсы тілдеріндегі сөздердің дыбыстық, морфологиялық өзгерістерге ұшырау себептері, қолжазба мен қазірге қазақ тіліндегі нұсқалары қарастырылады. Орта ғасырда қыпшақтық экономикалық дискурстың қалыптасып, дамуының бүгінгі қазақ тілінде экономикалық терминдердің орнығып, лингвоэкономикалық дискурстың кең өріс алуына негіз болғаны нақты мысалдармен дәйектеледі. Мақалада салыстырмалы-тарихи, семантикалық талдау, компонентті талдау әдістері арқылы лексикасемантикалық топтарға бөлінген ескі сөздердің семантикалық өрісі анықталады. 

Мақалада қазақ тілін шетел тілі ретінде оқыту әдістемесін (ҚТШТОӘ) әзірлеудің өзектілігі негізделеді. Атап айтқанда, ұлттық (қазақ) тілді сақтау және дамыту мәселесінің алғышарттары, бұл мәселенің қазіргі кезеңде шиеленісуінің сыртқы және ішкі факторлары және этникалық қазақтар тұратын басқа елдерде ҚТШТОӘ іске асырылмауынан байқалған салдарлар ашылады. 

Талдау объектісі нормативтік-құқықтық актілер, ұлттық бағдарламалар, стратегиялық жоспарлар, ғылыми баяндамалар, талдамалық есептер, әлеуметтанулық зерттеулер, оқулықтар, отандық және шетелдік ғалымдардың жарияланымдары болып табылады. Бұл зерттеу объектісі Қазақстан Республикасында ҚТШТОӘ әзірлеу дәрежесін анықтау мақсатында қазақ тілін шетел тілі ретінде оқытудың отандық және шетелдік тәжірибесін талдауға және ҚТШТОӘ әзірлеудің шетелдік тәжірибесінің әлемдік ғылым мен тәжірибеде өзектендіру және сұранысқа ие болу дәрежесін айқындауға мүмкіндік берді.

Зерттеу нәтижелері авторлардың «Этномәдени бірліктер жүйесі арқылы қазақ тілін шетел тілі ретінде оқыту әдістемесі» ғылыми жобасының өзектілігі және дер кезінде жүзеге асырылуы бойынша, сонымен қатар  шетелде тұратын этникалық қазақтар үшін ғылыми-негізделген ҚТШТОӘ әзірлеуге өз үлесін қосады деген болжамды растауға мүмкіндік берді. 

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында терминжасам мәселесіне, терминдерді стандарттау мен тұрақтандыруға үлкен мән берілуде. Бизнес саласында жаңадан ұсынылып жатқан терминдер құрылымы мен мағынасы жағынан мемлекет тарапынан қолдау мен тілдік тұрғыдан жүйелеуді қажет етеді. Бизнес саласы терминдері грек, латын тілдері негізінде құрастырылып, ағылшын тілі арқылы дүниежүзіне таралуда. Осы бағытта зерттеудің негізгі мақсаты – қазақ және ағылшын бизнес терминологиясының сөзжасамына салғастырмалы талдау жасау арқылы терминжасамдық үлгілерді анықтау болып табылады.  

Қазақ тіліндегі бизнес саласындағы терминдерді Еуропа тілдерінің өкілі – ағылшын тілімен салғастыра зерттеу тіліміздің де ерекшеліктерін ашуға көмектесті. Зерттеу барысында құрылымдық-компоненттік талдау және салғастырмалы әдіс басшылыққа алынды. Бизнес терминологиясы сөздіктеріне жасалған статистикалық зерттеу барысында қазақ тіліндегі бизнес терминологиясының көп бөлігін халықаралық терминдер құрайтыны анықталды. 

Зерттеудің негізгі нәтижелері ретінде қазақ және ағылшын бизнес терминжасамындағы құрылымдық ұқсастықтар мен айырым белгілерінің анықталуын атауға болады. Сонымен қатар қазақ, ағылшын бизнес терминологиясының жасалу жолдары мен морфологиялық, синтаксистік үлгілеріне талдау қазақ тілінің төл терминологиясын ұлттық тілдің тілдік элементтеріне қарай топтастыруға мүмкіндік берді. Зерттеу материалдары мен терминжасамның үлгі қалыптарын бизнес терминология саласын зерттеушілерге лексикограф-ғалымдарға және терминжасам бойынша арнайы курстар құрастыруға қолдану мүмкіндігі бар. 

Бұл мақала мәдениетаралық қарым-қатынаста маңызды рөл атқаратын топонимдер негізінде шет тілін оқытуда әлеуметтік-мәдени құзыреттілікті дамытудың маңыздылығын қарастыруға арналған. Бұл тілдік бірліктерде белгілі бір қоғамның шындықтарын, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын көрсететін мәдени компоненттер бар екендігі дәлелденді. Олар елдің тарихын, тілін, тіршілік ету ортасын, сондай-ақ өмір сүретін аумақтың сипаттамасын көрсететін мәдени таңбаланған бірліктер. Мақалада «әлеуметтік-мәдени құзыреттілік» ұғымы және оның компоненттері қарастырылады. Топонимдерді білім беру үдерісіне енгізудің негізгі әдістері сипатталған, сондай-ақ білім алушылардың мәдениетаралық біліктілігін қалыптастырудың неғұрлым тиімді технологиялары айқындалған. Қазақстандық мектептер үшін бейімделген «Excel» оқулықтарынан топонимикалық материал негізінде тапсырмалар кешені әзірленіп, ұсынылды. Топонимикалық материалды талдау кезінде үздіксіз іріктеу әдісі қолданылды, сонымен қатар әлеуметтік-мәдени құзыреттіліктің қалыптасуына қатысты әртүрлі жіктеулерге талдау жасалды. Зерттеу материалы негізінде мақала авторлары топонимдерді тілдік бірліктер ретінде білім беру үдерісінде білім алушылардың әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін қалыптастыру үшін қолдануға болады деген қорытындыға келеді. 

 Мақала ирандықтардың қазіргі сөйлеу этикетіндегі кеңінен қолданылатын таароф жайында айтылады. Бұл – Иран мәдениетінде сыпайылық әдебінің бір түрі ретінде белгілі. Мәдениетаралық  қарым-қатынас теориясы мен практикасы  үшін таарофты  барынша кеңінен зерттеу үлкен маңызға ие. Сол себепті мақалада таароф жайында ғалымдардың теориялық зерттеулеріне талдау жасалынады, сыпайылық теориясының негізгі постулаттары және парсы мәдениетіндегі сөйлеу этикетінің ұлттық ерекшеліктерінің мәселелері қарастырылады және соңында ирандықтардың күнделікті шынайы қарым-қатынаста  қолданатын таарофтың лингвистикалық сипаты талданады.  

Мақаланың мақсаты – ирандықтардың  сөйлеу этикетіндегі   таарофқа  талдау жасау. Осыған орай, адресант пен адресат арасындағы қарым-қатынастың сыпайылық формада пайдалану ережелерін және иран  халықтары  арасындағы сөйлеу этикетіндегі таарофтың  қолдану аясын  лингвомәдениеттанымдық,  салт-дәстүр тұрғысынан зерттеу. Мақаладағы мәселелерді зерттеу әдіснамасы лингвистика, әлеуметтану және прагмалингвистика салаларымен тығыз байланысты. Зерттеу барысында ирандықтардың сөйлеу этикетіне  орай  талдау, сипаттау, эмпирикалық және әлеуметтік ғылыми-зерттеу әдістері пайдаланылады.

Ғалымдардың зерттеулері көрсеткендей, адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас жасауы сол мекендегі қалыптасқан  ұлттық менталитет пен  өзіндік заңдарына, ережелер мен қағидаттарына  негізделуі тиіс. Өйткені сол ортада өмір сүретін адамдар қоғамның дамуына сай өркендеп, жетілетіні рас. Кез келген адам немесе тіл  үйренуші сол халықтың  тілдік этикетін жүзеге асыру үшін тілін үйреніп жатқан елдің ділін, дүниетанымын, салт-дәстүрін білуі керек, себебі халықтар мәдениетіндегі өзіндік ерекшеліктердің бірдей болмауы – қарым-қатынастың  жүзеге асуына  кері әсерін тигізуі немесе кедергілер туғызуы әбден мүмкін. Тіл үйренуші Иран мемлекетіне баратын кезде, сол елдің мәдени, лингвистикалық және мінез-құлық айырмашылықтарын білгені мәдениетаралық қатысым үшін маңызды.  

Зерттеу нәтижелерін ЖОО тәжірибесінде тіл үйренушілерге парсы тілін оқытуда және ізденушілердің ғылымизерттеу жұмыстарында қолдану тиімді болады.

Мақалада тілдік рефлексия мәселесі, оның сана мен тіл қызметінің байланысы арқылы жүзеге асуы қарастырылды. Тілдік рефлексия мәселесі – қазіргі қазақ тіл біліміндегі өзекті мәселелердің бірі. Рефлексияны тілмен байланыста қарау тілдік рефлексия ұғымына негіз болды және оны анықтауда тілдің маңызды құрал екендігі көрсетілді. Адамның санасында қабылданған ақпараттың қорытылып тіл арқылы материалдануы немесе вербалдануы тілдік рефлексия ұғымымен сәйкеседі. 

Ғылыми жұмыста тілдік рефлексия үдерісінің моделі ұсынылды. Тілдік сананың деңгейлері жайындағы ғылыми түсініктерге шолу жасалып, тіл мен сана қатынасының көрсеткіші ретінде ақпараттың тілдік бірлікпен таңбаланып, сөйлеушінің өз байламдарын беруі А.Құнанбаевтың бір өлеңінен алынған үзіндіні талдаумен ұсынылды. Сөйлеу фактілерінде қолданылатын тілдік бірліктер менталдық аспекті тұрғысынан қарастырылды. Зерттеу жұмысында сана, тілдік сана, рефлексия, рефлексив терминдеріне берілген анықтамалар ұсынылып, мәні ашылды. Мақалада анализ, синтез, сипаттау және модельдеу әдістері қолданылды, тіл мен сана, тіл мен рефлексия ұғымдарының арақатынасын анықтаған ғылыми еңбектер негізге алынды. 

Мақаланың мақсаты – тілдік рефлексияның жүзеге асу үдерісіндегі сана мен тіл қызметінің қатынасын талдау мен тілдік рефлексияның орын алу моделін ұсыну. Бұл мақсатқа жетуде рефлексия терминінің түрлі ғылым саласында қолданылуына қатысты теориялық мәліметтерді жинақтау, тілдік рефлексия мәселесін зерттеген еңбектерге шолу жасау және тілдік рефлексияның орындалу үдерісінің моделін анықтау мен соған сай тілдік бірліктерді талдау кіреді

Мақалада американдық, еуропалық, ресейлік және қазақстандық ғылымдағы білімнің жаңа саласы ретінде психолингвистиканың пайда болуының қысқаша тарихы ұсынылған; оның кеңестік және қазіргі кезеңдегі Қазақстандық психолингвистиканың бастаулары мен мазмұны сипатталған; А.  А. Леонтьевтің Мәскеу психолингвистикалық мектебі мен А. А. Залевскаяның Тверь психолингвистикалық мектебінің идеялары мен негізгі зерттеу векторларының қысқаша мазмұны берілген; эвристикалық құндылық пен болжамдық ассоциативті лексикография саласындағы психолингвистикалық зерттеулердің халықаралық дерекқорлардағы, оның ішінде қазақстандық ассоциативті сөздіктер корпусындағы әлеуеті; соңғы онжылдықтардағы диссертациялық зерттеулер мен жобалық қызметтің әртүрлі ғылыми бағыттары шеңберінде алынған теориялық әзірлемелер мен практикалық нәтижелер қысқаша сипатталған; этностың тілдік санасын оның өзегі мен перифериясын құрылымдау арқылы зерттеудің ассоциативті әдістері қысқаша баяндалады; ассоциативті эксперименттердің эмпирикалық материалында және  олардың  негізінде  құрылған  ассоциативті  нормалардың  сөздіктерінде  қазақстандық  қоғамның жалпыадамзаттық/базалық құндылықтарының мазмұнын талдау мәселелері талқыланады; қорытындыда Қазақстандағы психолингвистикалық ассоциациялық зерттеулердің міндеттері баяндалады және ықтимал перспективалары белгіленеді.