М.ҚАШҚАРИДЫҢ «ДИУАНИ ЛҰҒАТ ИТ-ТҮРІК» СӨЗДІГІНДЕГІ ТУЫСТЫҚ АТАУЛАРДЫ БАШҚҰРТ ТІЛІМЕН САЛЫСТЫРУ

Өздеріңіз білетіндей, башқұрт халқы ежелгі уақытта қалыптасқан өте күрделі туыстық жүйеге ие. Башқұрт тіліндегі туыстық терминдерден екі үлкен топты ажыратуға болады: 1) Қан бойынша туыстар; 2) қан байланысы жоқ туыстар. Бірінші топқа анасы мен әкесінің алыс және жақын туыстары кіреді. Екінші жағынан, барлық қалған, тек туыстары, яғни күйеуі мен әйелі туыстары. Әдеби тілдің туыстық терминдерінің кең спектріне әртүрлі диалект атаулары қосылады. Бұл өте күрделі туыстық жүйені бір кездері Н.В. Бикбулатов егжей-тегжейлі зерттеген.

Туыстық терминдер көптеген қазіргі түркі тілдеріне ортақ лексика-семантикалық сөздер тобына жатады. Мұны туыстық емес терминдер мысалынан көруге болады. Бұл таңбалауыштар түркі тілдерінде сақталып, семантиканы кеңейтті. Туыстық терминдер көптеген қазіргі түркі тілдеріне ортақ лексика-семантикалық сөздер тобына жатады.

1. Азербайджанско-русский словарь. В 4 томах. Баку, 2006. Т. I. 896 с. Т. II. 848 с.Т. III. 840 с. Т. IV. – 984 с.

2. Башкирско-русский словарь. – М.: Русский язык, 1996. – 884 с.

3. Башкирско-русский словарь пословиц и поговорок. – Уфа: Китап, 1994. – 168 с.

4. Башҡорт теленең диалекттары һүҙлеге. – Өфө: Китап, 2002. – С. 432.

5. Бикбулатов Н. В. Башкирская система родства. – М., 1981. – С. 124 .

6. Кашгари М. Дивану люгат ит-тюрк (перевод с турецкого языка). T. I-III. Анкара, 1992. – С. 132.

7. Махмуд ал-Кашгари. Диван лугат ат-турк Т. I. – М., 2010. – 461 с.

8. Покровская Л.А. Термины родства в тюркских языках. – М., 1961. – С. 96

9. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Лексика. Отв. ред. Э.Р. Тенишев. – М.: Наука, 1997. – 800 с.

10. Турецко-русский словарь. – М.: Русский язык, 1977. – 966 с.

11. Ураксин З.Г. Башҡорт теленең фразеологик һүҙлеге. – Өфө: Китап, 2006. – С. 344.

12. Әхтәмов М.Х. Башҡорт халыҡ мәҡәлдәре һәм әйтемдәре һүҙлеге.- Өфө: Китап, 2008.-С. 776.