ДИПЛОМАТ ДИСКУРСЫНДАҒЫ АУЫЗЕКІ СӨЙЛЕУ СТИЛІНІҢ ҚОЛДАНЫЛУ ПРАГМАТИКАСЫ

Дипломатия тілі адамдар арасындағы қоғамдық қатынастарда аса маңызды қызмет атқаратын ресми стильдің бір түрі бола отырып, саяси, мәдени, экономикалық және әлеуметтік салалардағы халықаралық қатынастарда көрініс табады. Бұл оның экстралингвистикалық ерекшелігі, ол басқа стильдерден, атап айтқанда, ресми іскерлік стильдің басқа түрлерінен дипломатиялық дискурсты бөліп көрсетеді. Дипломатия дискурсы көбіне-көп ресми іс-қағаздары стиліне тән болып келсе де, халық алдына шыққан дипломаттың жеке дискурсында ауызекі стиль элементтері коммуникативтік жағдаятқа орай кездеседі. Осы факт мақаланың зерттеу нысаны ретінде алынды.

Мақалада «дискурс», «дипломатиялық дискурс», «дипломатия тілі» ұғымдарының зерттелу бағыттары, анықтама ретінде берілуі қазақ, еуропа, ресейлік ғалымдардың еңбектеріне сүйеніп шолу жасалып, дипломаттың дискурсындағы ауызекі стильдің прагматикасы лексика-грамматикалық тілдік бірліктер, басқа да тілдік құбылыстармен берілуімен анықталады. Лингвистикалық талдау нәтижесінде дипломат дискурсындағы ауызекі стильдің көрініс табуынан осы дискурсқа тән мемлекетке қызмет ету сипатындағы мамандықтың қасиеттілігі, ерекше кадрлық және ұйымдастырушылық құрылымдық басқару, дипломатиялық этика және хаттамада жазылған мінез-құлық нормалары, кәсіби терминологияның айтарлықтай көлемі, кәсіби қарым-қатынастың ерекше формалары сияқты белгілерінің адресатқа түсініктілік дәрежесінің артатыны бағамдалады. Сонымен қатар мақалада екі дипломаттың дискурсы қатар беріліп, олардың тілдік ерекшеліктері көрсетіледі.

1. Baldi S., Gelbstein E. (2004) Jargon, Protocols and Uniforms as Barriers to Effective Communication.Intercultural communication and diplomacy. – Malta: DiploFoundation.

2. Bally Ch. (1909) Traité de stylistique française. – P. - v. 1. – 332 p.

3. Cioffi-Revilla, C.A. (1979) Diplomatic communication theory: Signals, channels, networks. International Interactions: Empirical and Theoretical Research in International Relations, v. 6 n. 3.

4. D’Acquisto G. (2017) A Linguistic Analysis of Diplomatic Discourse: UN Resolutions on the Question of Palestine. – Cambridge Scholars Publishers. – 128 pages.

5. Gorenc, N. (2011) Pasti in Izzivi Politinega in Diplomatskega Diskurza. Teorija in Praksa, v. 48, n. 4, jul./ago.

6. Oliver R.T. (1950) The speech of diplomacy as a field for research. Central States Speech Journal.

7. Semenov A., Tsvyk A. (2021) The Approach to the Chinese Diplomatic Discourse. – Apr 27. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8078094/.

8. Sharp P. (2004) The Idea of Diplomatic Culture and its Sources. Intercultural Communication and Diplomacy. – Malta: DiploFoundation.

9. Wiethoff, W.E. (1981) A Machiavellian Paradigm for Diplomatic Communication. Journal of Politics, v. 43, n. 4, nov.

10. Yang, X. (2014) Research on The Impact of The World Expo’s Chinese Elements on National Image Construction. China Media Report Overseas, v. 10, n. 1, jan.

11. Әмiрбекова А.Б. (2013) Қазақ дипломатиялық тiлiнiң стилистикалық және лингвистикалық қағидалары. Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы. Жас ғалымдар сериясы. – № 2. – 19-24 б.

12. Встреча Министра иностранных дел Е. Идрисова с населением. 20.06.2016. Отрывок: https://www.kazpravda.kz/news/politika/nazarbaev-do-kontsa-goda-sovershitchetire-zarubezhnih-vizita--mid-rk/.

13. Интервью Министра иностранных дел К.Абдрахманова. 06.03.2017. Отрывок: https://exk.kz/news/72580/mid-kazakhstana-novaia-vstriecha-po-sirii-v-astaniepriedvaritielno-proidiet-14-15-ma.

14. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі: 50 мыңға жуық сөз бен сөз тіркесі. (2008) – Алматы: Дайк-Пресс. – 968 б.

15. ҚР Сыртқы істер министрі Қ. Әбдірахмановтың Елбасы Н.Назарбаевтың қабыл-дауында сөйлеген сөзі. 07.10.2017. https://khabar.kz/kk/m-ra-at-zheti-k-n/item/92815-zheti-k-n-07-10-2017.