ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ҰЛТТЫҚ ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ОРФОЭПИЯЛЫҚ НОРМАСЫ

Мақалада қазақ тілінің дәстҥрлі сөзсаптамы мен қазіргі сөзінің фонетика-орфоэпиялық ерекшелігі салыстырылады. Ол үшін бірыңғай қазақ ұлты қоныстанған Ақтөбе облысы Шалқар ауданы, Қызылорда облысы Арал ауданы, Шығыс Қазақстан облысы Зайсан ауданына іссапар ұйымдастырылып, жасы ҥлкен қазақтардың машықсыз сөйлеген сөздері жазып алынып, 2000 жылдан бері туған қазақ жастарының және 70 жылдардан бері туған қазақ азаматтарының сөйлеу ерекшеліктерімен салыстыра отырып талданды. Ата буын өкілдері мен жас буын өкілдерінің сөзі фонетика-просодикалық деңгейі сөзсаптамдық деңгей тұрғысынан қарастырылды. Нәтижесінде 70 жылдардан бері қарай туған қазақтілділердің ауызша тілінде көбіне жазба тіл нормасы сақталғандығы, сөзді қалай жазылса, солай айтатындығы, 2000 жылдан бері қарай туған ұрпақтың сөйлеу тілінде тіпті қазақ тілінің нормасына жат жаңа құбылыстар пайда болып жатқандығы байқалды. Тілдегі бұндай өзгерістер дәстҥрлі грамматикалық жҥйеге, тілдік білімі жоғары деңгейде дамыған тіл тұтынушыларының сөзсаптам дағдысына сәйкес келмейтіндігі көрсетіліп, қазақ тілінің дәстҥрлі сөзсаптамының өзгергендігі, ұлттық, дәстҥрлі сипатынан ажырағаны туралы айтылады.

1. Ualiuly N. (2008) Orys tіlіnіn turmany tugel // Ana tіlі. – № 9. – 28 akpan, 2008.[Ualiuly N. The whole life of the Russian language // Ana tіlі. – № 9. - February 28, 2008.] (in Kazakh)

2. Uali N., Kuderinova K., Fazylzhanova A. (2005) Qazaq tіlіnіn orfojepijalyk anyktagyshy. – Almaty: Arys, 2005. – 200 b. [Uali N., Kuderinova K., Fazylzhanova A. Orthoepic determinant of the Kazakh language. - Almaty: Arys, 2005 – 200 p.] (in Kazakh)

3. Kuderinova K. (2014) Qazaq zhazuynyn teorijalyk negіzderі. – Almaty: Eltanym, 2014. – 124-132 bb. [Kuderinova K. Theoretical foundations of Kazakh writing. - Almaty: Eltanym, 2014. - pp. 124-132.] (in Kazakh)

4. Kuderınova K. (2016) Çağdaş kazak dilinde telaffuz sorunlar // Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. Bahar/Spring 2016, – 113-129. [Kuderinova K. Problems of pronunciation in the contemporary Kazakh language // Journal of Turkic World Language and Literature. Spring/Spring 2016, – 113-129.] (in Turkish)

5. Kүderinova K. (2005) Dybystar orfojepijasy // «Qazaq tіlіnіn orfojepijalyk anyktagyshy, – Almaty: 2005. – 35 b. [Kuderinova K. Orthoepy of sounds // Orthoepic determinant of the Kazakh language, - Almaty: 2005. – 3] (in Kazakh)