Қазақ тілі әріптері мен әріп тіркестерінің жиіліктерін анықтау латын әліпбиіне көшуде өз септігін тигізеді

   Әріптер мен әріп тіркестерінің жиіліктерін анықтау қазақ әліпбиін латын қарпіне көшірудегі бірнеше теориялық-практикалық бағыттағы мәселелерді шешуге септігін тигізеді. Біріншіден, әріп, әріп тіркестерінің жиілігі мәтінді қолмен теруде жылдамдықты арттыру үшін латын қаріпті қазақ пернетақтасына әріптерді тиімді орналастыруда қажет болса, екіншіден, қазақ жазуын реформалаудағы орфографиялық емле ережелерін шешу барысында жасалатын зерттеулер мен лингвистикалық әзірленімдерге фактологиялық сандық деректер үшін, үшіншіден, кирилл қаріпті мәтіндерді латын қарпіне автоматты аударма жасаудағы программаға қажетті емле ережелерін жасау барысында жиілік бойынша реттеу, сонымен қатар нысанға алынған әріп тіркестері туралы сандық мәліметтер беру және әріп тіркестерін мысалмен дәйектейтін сөздерді қазақ тілінің мәтіндер корпусынан іздестіріп, көптеген мысал сөздерді табу сияқты мәселелерді шешуде аса қажет.
   Мақалада қазақ тілінің жазба мәтінін әріптік (графемалық) деңгейде және қазақ тілі сөзформаларының құрылымына, яғни әріптерге, әріп тіркестеріне, буындарға статистикалық әдіспен зерттеу нәтижелері баяндалады. Сөз құрылымындағы әріп пен буынды табиғи тілдің жазба мүмкіндігі арқылы бейнелейтін ең бір қарапайым түрдегі көрнекі тілдік бірліктері ретінде санау негізгі ұстаным болып табылады. Графемдік деңгейдегі статистикалық зерттеудің негізгі мақсаты – компьютер пернетақтасында қазақ әріптерін ұтымды орналастыру.

1. Жубанов А. К. Задача получения на ЭВМ частотных списков лингвистических единиц / А. К. Жубанов // Статистика казахского текста. – Алма-Ата, 1973. – С. 263-299.

2. Жубанов А. К. К вопросу о графемной статистике казахского текста. – В кн.: Вопросы казахской фонетики и фонологии. – Алма-Ата: Наука, 1979. – С. 49-52.

3. Исенгельдина А. А. Факторы, определяющие относительную частотность фонем / А. А. Исенгельдина // Статистика казахского текста. – Алма-Ата, 1973. – С. 659-662.

4. Пиотровский Р. Г. Моделирование фонологических систем и методы их сравнения / Р. Г. Пиотровскимй. – М. Л.: Наука, 1966. – 299 с.