ФУНКЦИОНАЛДЫ СТИЛЬ МӘТІНІН ТҮЗУДЕГІ ПРОСОДИКАЛЫҚ ТӘСІЛ – ҚАРҚЫННЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Кез келген тілдің интонациялық жүйесін анықтауда оның синтагма арқылы бір байламда тұратын, өзінің просодикалық тәсілдерінің маңызы зор. Стильдердегі просодикалық тәсілдердің рөлі экспрессивтік қызмет атқарады, бірақ сөйлеудің дыбыстық жағы барлық сөйлеу мәтіндерінде қабылдаушыға алуан түрлі эмоционалды әрі экспрессивті әсер бере алатынын жоққа шығаруға болмайды. Функционалды стильдерде просодикалық тәсілдердің маңызы тек эмоционалды-экспрессивтілікті ғана білдірмейді, әртүрлі мақсатқа құрылады, дыбыс күші, қарқыны, екпіні, кідіріс сияқты дыбыс үйлесімділіктері әр стильде әртүрлі дәрежеде көрінеді. Адамдар өзгеріске түсетін қарқынды қабылдауға бейім келеді, бір сарындағы қарқын қабылдауға келмейді. Сондықтан қарқынның өзгеріске түсуі функционалды маңызды болып келеді. Басқа суперсегменттік тәсілдермен салыстырғанда қарқын – мәтін құраудағы өнімді тәсілдердің бірі. Мақалада мәтіннің ырғақты-интонациялық құрылымын анықтайтын боламыз. Сондай-ақ функционалдық стильді жобалаудағы просодикалық тәсіл рөлі қарастырылады.

1. Базарбаева З.М. Қазақ тілі интонациясының негіздері. –Алматы:2002. –202 б.

2. Фазылжанова А.М. Қазақ тіліндегі қос құрамды құрмалас сөйлемдердің интонациясы филол.ғыл.канд. дисс. автореф. –Алматы, 2000. 28 б.

3. Аманбаева А.Ж. Интонациялық бірліктердің прагмалигвистикалық сипаты: / филол.ғыл.канд.дисс.автореф. –Алматы, 2006. 11 б.

4. Тұрақұлова Д. Сахна тілі. –Алматы: Білім, 1998. 208 б.

5. Гаймакова Б.Д. Мастерство эфирного выступления. –М.: Аспект-Пресс, 2004. С. 158.