ТҮРКІ ТІЛДЕРІНДЕГІ КҮРДЕЛІ ЕТІСТІКТЕР ТУРАЛЫ КӨЗҚАРАСТАР

Түркі тілдеріндегі күрделі етістік жайлы зерттеу ісі ХІХ ғасырдың басында, түркі тілдерінің алғашқы грамматикалары жасала бастаған кезде қолға алынды. Түркі тілдеріне байланысты материалдарды жинап, құнды тұжырымдар айтқан зерттеушілер Н.И.Ашмарин, П.М.Мелиоранский, В.В.Радлов еңбектерінің тіл ғылымының дамуында өзіндік үлесі бар. Әсіресе, олардың сөзжасамға байланысты тұжырымдаған ғылыми қағидаларының маңызы ерекше. Мақалада жалпы түркі тілдеріндегі күрделі етістікті жаңа бағытта когнитивтік тұрғыдан зерттеу қажеттігі туралы айтылады. Себебі етістіктің семантикалық табиғаты көпқырлы, оның функционалды-прагматикалық қызметі түркі тілдерінің өз ерекшелігіне сай түрлі болуы заңды құбылыс. Жалпы түркі тілдеріндегі күрделі етістікке жаңа контексте когнитивті көзқарас қажеттілігі қарастырылады. Етістіктің семантикалық табиғаты әртүрлі болғандықтан және оның функционалды-прагматикалық қызметі семантикалық түркі диалектісінен оның ерекшелігіне байланысты өзгешеленеді.

1. Гиганов И. Грамматика татарского языка. – СПб., 1901. 188 с.

2. Казембек М.К. Грамматика турецко-татарского языка. – Казань, 1846. 467 с.

3. Бетлинг О. Uber die Spracht der Jcketen Grammatik. TheHadue, Mounton, 1964. – 581 s.

4. Зейналов Ф.Р. Аналитический способ образования глаголов в современных тюркских языках // Советская тюркология и развития тюркских языков в СССР. –Алма-Ата, 1976. – С. 129-130.

5. Ганиев Ф.А. Анатилическая морфология тюркских языков: проблемы и задачи // Советская тюркология. –1979. – № 1. –С. 3-9.

6. Баскаков Н.А. Каракалпакский язык. –Т.II. –М., 1952. –543 с.

7. Байлиев А.Х. Сложные глаголы в туркменском языке // Проблемы туркменской филологии. –Т.1. –Ашхабад, 1964. –53 с.

8. Дмитриев Н.К. Грамматика башкирского языка. –Л., 1948. –196 с.

9. Орузбаева Б.О. Словообразование в киргизском языке. – Фрунзе, 1964. –311 с.

10. Егоров В.Г. Словосложение в тюркских языках //Структура и история тюркских языков. – М., 1971. – С. 95-107.

11. Кононов А.Н. Грамматика современного узбекского литературного языка. – М.-Л., 1960. – 446 с.

12. Юлдашев А.А. Соотношение деепричастных и личных форм глагола в тюркских языках. – М., 1977. – 270 с