Интонация – дискурстың лингвистикалық мәнін анықтайтын көрсеткіш

Мақалада қазіргі кезде қазақ лингвистикасында беріліп жүрген дискурс ұғымының әртүрлі анықтамалары мен дискурс талдау бағытының мәселері, оның интонацияға қатысымы сөз болады. Дискурсқа қатысты мәтінді дискурс деп танушылар, дискурстың жағдаятқа бағытталуы оның лингвистикадағы орнын анықтауға негіз болып отыр. Прагмалингвистика тұрғысынан дискурс деп сөйленімге қатысушылардың интерактивті арақатысымы, бір-біріне тигізетін ықпалы, ақпарат алысу, әртүрлі коммуникативтік стратегиялар, олардың сөйленімдегі вербалды және бейвербалды көріністерін айтамыз. М.Л. Макаровтың тұжырымында: «отличительными чертами дискурса являются его связность (когерентность), а также метакоммуникативная самоорганизация» [1]. Дискурс – тыңтілдік – коммуникативтік және құрылымдық – мәтіншілік тәсілдері деқарастырылады. Бірінші тәсіл шеңберінде дискурс күрделі тілдік – коммуникативтік құбылыс ретінде, ал екінші тәсіл аясында дискурстың мәтін түзудегі акцент мәселесі айқындалады.

1. Макаров М.Л. Основы теории дискурса. –М.: ИТДГК «Гнозис», 2003. – 202 с.

2. Бүркітбаева Г. Деловой дискурс: онтология, интеракция и жанры: дисс. докт. наук. – Алматы, 2005. 321 c.

3. Садирова К.Қ. Қазақ тіліндегі көп пропозициялы дискурстың құрылымдық негіздері. Монография. –Ақтөбе, 2008. – 428 б.

4. Кеншінбаева Ж.М. Қазақ мәтінінің семантика-интонациялық мүшеленуі. Экспериментті-фонетикалық зерттеу: филол. ғыл. канд. дисс. –2005. – 149 б .

5. Бүркітбаева Г.Г. Текст и дискурс. Типы дискурса. Учебное пособие. –Алматы: Дайк-Пресс, 2006. – 379 с.

6. Базарбаева З.М. Қазақ тілі: Интонология. Фонология. –Алматы: Жібек жолы, 2008. – 324 б.