ЗАҢ САЛАСЫ ТЕРМИНДЕРІНІҢ ҚОЛДАНЫСЫНДАҒЫ ЖАРЫСПАЛЫЛЫҚ МӘСЕЛЕСІ

Мақалада заң саласы терминдерінің заңнамадағы, бекітілген терминдер сөздігіндегі, заңтану, іс жүргізу және мұрағат ісі, экономика және қаржы салаларының  қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздіктердегі  қолданысына талдау жасалды.

Заң саласы терминдері қарастырыла келе, мынадай жалпы жайттар бөлініп көрсетілді: 1)  орыс тіліндегі бір терминнің қазақ тілінде екі немесе одан да көп нұсқада қолданылуы (қазақ тіліндегі осы нұсқалар орыс тіліндегі басқа терминнің баламасы ретінде де қолданылуы кездеседі); 2) қазақ тіліндегі бір терминнің орыс тіліндегі екі немесе одан да көп терминнің баламасы ретінде қолданылуы (орыс тіліндегі осы нұсқалар қазақ тіліндегі басқа терминнің баламасы ретінде де қолданылуы кездеседі); 3) орыс тіліндегі бір түбірлі немесе бір түбірден тараған терминдердің қазақ тілінде әртүрлі нұсқада қолданылуы (сонымен қатар бір ғана сөздің әртүрлі қосымшалар жалғанып немесе жалғанбай аударылуы да кездеседі).

Заң саласы терминдерінің қолданысындағы кейбір сәйкессіздіктердің себептері бірқатар лингвистикалық және экстралингвистикалық факторлармен (мысалы, сала мамандарының ғылыми тұрғыда негізделген тұжырымдары, «тілдік қалыптасу факторы», терминдердің семантикалық әлеуеті, шығу төркіні және т.б.); заңнамада қолданылған терминдерді өзгертуге болмайды деген уәждің алға тартылуымен; салалық терминологиялық сөздіктерде қамтылған терминдердің бекітілген нұсқалармен қатаң түрде біріздендірілмеуімен түсіндіріледі.

1. Қазақстан Республикасы Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы. –Астана, Ақорда, 2012 жылғы 14 желтоқсан

2. Юсупов К. (2011) Ресми мәтіндер аудармасы: сипаты мен ерекшелігі. –Астана: Фолиант. – 304 б.

3. Cotterill J. (2002) Language in the Legal Process/ Ed. by J. Cotterill. NY: Palgrave/ Macmillan UK. – 276 p.

4. Gibbons John. (1999).Law and Language //Annual Review of Applied Linguistics. № 19. – PP. 156-173.

5. Ealy S. (1981) Communication, Speech and Politic s[Text] /S .Ealy. C.:University Press of America,. – 244 p.

6. Graber D.A. (1981) .PoliticalLanguageinNimmoandSanders//Handbookof. BeverlyHills:Sage.–348 p.

7. Hacker K.L. (2015) Political Linguistic Discourse Analysis // The Theoryand... In: Voprosy kognitivnoi lingvistiki [Issue sof Cognitive Linguistics]. – PP. 75-83.

8. Nizgulov T.S. (2012)Appearance and Main Features of English Legal Language // Materials of the II International research and practice conference: Munich, December 18–19th, 2012. Munich V. 2.–PP. 114-125.

9. Northcott Jill, Brown, Gillian. (2006) Legal Translator Training: Partnership between teachers of English for legal purposes and legal specialists. English for Specific Purposes. 25/3: –PP. 358-375.

10. Cao Deborah. (2007) Translating Law. Clevedon/Buff oronto: Multilingual Matters Ltd. – PP. 221-229.

11. Sarcevic S.: NewApproach to Legal Translation. KLUWER Law International, The Hague. London. Boston, 1997. – 308 p.

12. Wiesflog W.E. (1987) Problems of Legal Translation// Swiss Reports presented at the XIIth International Congress of Comparative Law. Zurich: Schulthess. – P.P. 179-218

13. Sandrini Peter. (2009) Comparative Analysis of Legal Terms: Equivalence Revisited. University of Innsbruck, Austria. – 10 p.

14. Tiersma P.M. (2010)The Origins of Legal Language. – Loyola-LA. – 25 p.

15. Hough John N. (1953) Scientific terminology. NY. – 231 p.

16. Riggs Fred. (1993) Social Science Terminology: Basic Problems and Proposed Solutions // Terminology: applications in interdisciplinary communication/ edited by Helmi В/ Sonneveld, Kurt L. Loening. Amsterdam/ Philadelphia. –PP. 195-222.

17. Hoffman L. (1982) Terminology and LSP / L. Hoffman II Infotem: Series 7. –P. 391-402

18. Haugen E. (1950) The Analysis of Linguistic Borrowing / E. Haugen // Language, , Val. 26. – №21.–P. 201-231.

19. БаландинаЛ.А.,КураченковаГ.Ф.(2011)Языкдипломатии:традицииисовременность // Язык и право: актуальные проблемы взаимодействия. Материалы Международной научно-практической Интернетконференции. – Ростов-на-Дону: Ростовское книжное издательство. – С.105-117.

20. Борисенко И.И., Евтушенко Л.И. (2001) Английский язык в международных документах (право, торговля, дипломатия): Учеб. пособие. – К.: Логос. – 480 с.

21. АшиноваК.А.(2006)Қазақжәнеағылшынтілдеріндегідипломатиялықтерминдердің жасалымы. Дисс. канд. филол.н. – Алматы. – 131 б.

22. Нугманова А.Д. (2018) Дипломатиялық терминдердің қазақ тілінде қалыптасуы // Абылай хан атындағы ҚазХҚ және ӘТУ Хабаршысы. «Филология ғылымдары» сериясы. 4 (51). ISSN 2411-8745. – 26-33-беттер.

23. Исмалова Ф. (2020) Саяси-дипломатиялықтілдіңлингвистикалық,когнитивтікпрагматикалық аспектіде талдану үлгісі // Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті. Хабаршы. «Филология ғылымдары» сериясы. – Алматы, №1(71). – 184-189-беттер.

24. Заңнамадағы қолданысы– http://adilet.zan.kz/rus

25. БТЖ – Бекітілген терминдер жинағы. 1971-2011 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминология комиссиясы мәжілістерінде бекітілген терминдер жинағы / Жалпы редакциясын басқарған Ш. Құрманбайұлы. Құрастырушылар: С. Сәлемов, Г. Азанбаева. Астана, 2012 жыл. – 384 бет.

26. Заңтану – Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік (заңтану) (2014) / Жалпы ред. басқ. М.Б.Қасымбеков, жобаның ғыл. жетекшісі А.Қ. Құсайынов. 29-том. –Алматы: «ҚАЗақпарат» баспа корпорациясы. – 532 б.

27. Іс жүргізу – Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік (іс жүргізу және мұрағат ісі) (2014) Жалпы ред. басқ. М.Б. Қасымбеков, жобаның ғыл. жетекшісі А.Қ. Құсайынов. 28-том. –Алматы: «ҚАЗақпарат» баспа корпорациясы. – 512 б.

28. Қазақ сөздігі (Қазақ тілінің біртомдық үлкен түсіндірме сөздігі) (2013)/ Құраст.: Н.Уәли, Ш.Құрманбайұлы, М.Малбақов, Р.Шойбеков және т.б. – Алматы: «Дәуір» баспасы. – 1488 бет.

29. Экономика–Қазақша-орысша,орысша-қазақшатерминологиялықсөздік(экономика және қаржы). (2014) Жалпы ред. басқ. М.Б. Қасымбеков, жобаның ғыл. жетекшісі А.Қ. Құсайынов. 29-том. –Алматы: «ҚАЗақпарат» баспа корпорациясы. – 544 б.