САН КОНЦЕПТІСІНДЕГІ МӘДЕНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАР

Сан атаулары тіл білімінің маңызды зерттеу нысанына айналып ұлттың, халықтың мәдени құндылығын, санасын және өткен өмірін, тарихын көрсетуге негіз болып келеді. Әрбір санның бойында сақталған көптеген наным сенімдер, көне мәдени құндылықтар, түрлі ырым-тыйымдар және символдық мағына тілдегі концептуалдық жүйе, сонымен бірге лингвомәдени бірліктер арқылы танылуда. Тіл білімінің зерттеуіне айналған лингвомәдени коды бар сандарды концептуалдық тұрғыда зертте» отырып, әрі қарай айқындай түсу қажет. Сан атауларына метрикалық лексика, сандық лексика және нөмірлеу лексикасы жатады. Сонымен қатар, сандар – ол мәдени ақпараттың тасымалдаушысы болып саналады. Сандардың мәдени мағынасын толық меңгере отырып, сол халықтың салт-дәстүрлері мен ежелгі әдет-ғұрыптарымен, түрлі наным-сенімдерімен егжей-тегжейлі танысуға болады. Бұл мақалада тілдегі сандар туралы, яғни 1 санынан бастап аса құнды мәдени, сенім-нанымдың ақпараттар бар екеніне мән бергізеді. Сонымен қатар, фразеологиялық бірліктер құрамындағы сан атауларының этномәдени тұрғыда зерттелудің зор маңыздылығына көз жеткізеді.

1. Zhmud L. Ya. (1990) Pythagoras and his school. — M.: Nauka , 1990

2. Encyclopedia of numerology. (2000) The secret number is the life of wisdom. — M: Piarmida. 2000

3. Potanin G. N., Potanina A. V. (2014) "Siberia. Mongolia. China. Tibet. Lifelong journey". — M.: Eksmo , 2014. — p. 464

4. Chesenbaev I. (1977) Studies on Kazakh linguistics, A., 1977.

5. Hasenov A. (1954) Numeral names in modern Kazakh language, AKD., A., 1954;

6. Zhirenov S. (2012) Ethnocultural character of phraseological units formed from names of numbers in Kazakh and Kyrgyz languages (in relation to quantitative units) // Vestnik KRSU. 2012. Volume 12. Number 5

7. Kasymova S. (2010) Semantic nature of proverbs with number component // KazNU Khabarshisha. Philology Series, No. 4-5(128-129). 2010

8. Toporov V. N. (1980) On numerical models in archaic texts // Structure of the text / Academy of Sciences of the USSR; Institute of Slavic Studies and Balkan Studies; Otv. ed. T. V. Tsivyan. M.: Nauka, 1980. p. 3-32.

9. Skorobutov D. I. (2004) Comparative analysis of quantitative phraseological units in modern Western Romance languages: French, Italian, Spanish and Portuguese: diss. ... k. philol. n. M., 2004. p.233

10. Kirillin M. V. (1988) The symbolism of numbers in ancient Russian legends of the 16th century. // Estestvennouchnye predyamenie Ancient Rusi: schiselnie let. Numerical symbols. "Abandoned" books. Astrology. Mineralogy: collection of articles / Academy of Sciences of the USSR; Nauch. council on the history of world culture; Otv. ed. R. A. Simonov. M., 1988. p. 76111.

11. Muratova RT. (2009) Symbolism of numbers in Bashkir language: dissertation ... candidate of philological sciences - Moscow, 2009, - p. 197

12. Shakirov A.S. (1985) Semantic-typological analysis of numerical phraseological units in different system languages: dissertation. ... sugar. philol. Science / Samarkand State. Univ. A. Navoi; science ruk. Avaliani Yu.Yu..- Samarkand, 1985.- p. 247

13. Dosymbekova R.O. National features of numerological culture in the Kazakh and Chinese languages // Dissertation on the competitive degree of Doctor of Philosophy (PhD) in the specialty "6D020900-Vostokovedenie"

14. Suprin A.E. (1965) Slavyanskie chyslitelnye (Stanovlenie chyslitelnych kak oskoy chasti rhechi) / Author's abstract dissertation on the competition of academic degrees of doctors of philological sciences. Leningrad: Leningrad State University, 1965. p.31

15. B o t i n, a L. G. (1983) From observations on the semantics of numerical FE in Russian dialects. 2nd research - M. :Russian language, 1983.

16. Kudelin I.N. (1966) Имя чисительное как часть речи в немецком языке: Autoref. Dis . . sugar philol. science Ulyanovsk, 1966.- p. 20

17. Sokolov S. A. (1971) Functional-semantic analysis of the word one and its derivatives in Turkish / S. A. Sokolov // Turkic lexicology and lexicography. - M.: Nauka, 1971.

18. Abrahamova M.A. (1972) Stable word combinations with numerals in the Turkmen language. - Ashgabat. 1972. – p. 19.

19. Pelipenko L.M. (2016) Cognitive-semantic, linguistic and cultural features of numerical phraseological units (on the material of English and Russian languages): dissertation ... candidate of Philological sciences. Adygei State University], 2016.- p. 208

20. Khezheva MR. (2017) The image of a person in numerical phraseology of the Kabardino-Circassian language // Philological sciences. Theoretical and practical questions (included in the VAK list). Tambov: Gramota, 2017. No. 4. Ch. 1. p. 186-188.

21. Tsui Hun Yen (2003) Semantics of name numbers in Russian and Chinese languages: Linguistic and cultural aspect // dissertation and abstract of candidate of philological sciences. Krasnodar. 2003. p.161

22. Devitskaya ED. (2016) The sacredness of the number three in the Kuban wedding ceremony // Philological sciences. Вопросы теории и практики Tambov: Gramota, 2016. No. 2(56): p. 92-93