АҒЫЛШЫН ТІЛІНІҢ ПРОСОДИЯСЫ МЕН ДЫБЫСТЫҚ ДИСКУРС МӘСЕЛЕЛЕРІ

Сөйлесу диалогтарын түсінуге қабілетті жүйені құру үшін сөйлеуді тану мен табиғи тілді түсінуді біріктіруге тырысқанда, біз мәтінді өңдеуде кездеспейтін бірқатар мәселелерге тап боламыз.

Ауызекі сөйлеу әдетте қысқарақ, грамматикалық тұрғыдан кем тұстары көптеу, мәтінге қарағанда құрылымы аз әрі түсінігі екұдай. Ол жәйлап желдіртудің, ассимиляциямен редукцияның болмауымен, сөйлеудің жүйелілігінің бөлшектенуінің синтаксистік және просодикалық айырмашылығымен ерекшеленеді. Сондай-ақ, үзілістің ұзақтығы, хезатициялық үзілістердің болуы, сөйлеу бөліктерінің ұзақтығы, әуендік мінездемелердің темпоралды сипаттарымен ерекшеленеді. Фонетистердің қызығушылығы фонетикалық алуан нұсқалардың болуына, дыбыстық құбылыстардың типологиялық алуан нұсқаларының, жалпы лингвистикалық сипаттағы немесе ерекше, нақты тілдік топтарға тән екендігін зерттеуге, оның себептерін іздеуге бағытталған.

Сонымен қатар, сөздерді сөйлеуден шығаруға тырысатын сөйлеуді тану жүйелері, әдетте, дұрыс емес сегменттеу және тілді тану салдарынан сөздерді қою, жою немесе ауыстыру қателеріне әкеледі. Интонацияның просодикалық құралдары диалог құрылымын түсіну үшін, синтаксистік талдау сияқты пайдалы болуы мүмкін. Бұл мақалада дыбыстық дискурстағы мағыналық ерекшеліктерін жеткізудегі просодикалық құралдарды қолданудың кейбір нәтижелері, интонациялық функцияларды жүзеге асырудың және дыбыстық дискурстағы интонацияны зерттеудің түрлі жолдарын ұсынылған.

1. Abraham W., de Meij S., editors. (1984)Topic, Focus and Configurationality: Papers from the 6th Groningen Grammar Talks // Groningen: John Benjamins Publishing. - 1984.

2. Barker G.(2005) Intonation patterns in Tyrolean German: An autosegmental-metrical analysis // Peter Langю - 2005.

3. Bosch P., van der Sandt R. (eds.) (1999) Focus. Linguistic, Cognitive, and Computational Perspectives // Cambridge: Cambridge University Press. – 1999.

4. Bruce G. (1982) Developing the Swedish intonation model. Working papers // Lund University, Department of Linguistics and Phonetics. - 1982. - p. 22-29.

5. Cole J. (2015) Prosody in context: a review // Language, Cognition and Neuroscience. – 2015. - 30(1-2). - p. 1-31.

6. Crystal D. (1987) Cambridge Encyclopedia Of Language // David Crystal, The Cambridge University Press. – 1987.

7. Fitzpatrick-Cole J.(1996) Reduplication Meets the Phonological Phrase in Bengali // The Linguistic Review. – 1996. - 13. - p. 305-356.

8. Gibbon D. (1998) Intonation in German // D. Hirst & A. Di Cristo (eds.). Intonation Systems. A Survey of Twenty Languages. Cambridge: Cambridge University Press. – 1998. - p. 78-95.

9. Hayes B., Lahiri A. Bengali Intonational Phonology // Natural Language and Linguistic Theory. - 1991. - 9. - p. 47-96.

10. Liberman M., Pierrehumbert J.(1984) Intonational Invariance under Changes in Pitch Range and Length // M. Aronoff & R. Oehrle (eds.). - Language Sound Structure: Studies Presented to Morris Halle by his Teacher and Students. – Cambridge/MA: MIT Press. - 1984. - p. 157-233.

11. Vallduví E., Engdahl E. (1996) The Linguistic Realization of Information Packaging // Linguistics. - 1996. - 34. - р. 459-519.

12. Базарбаева З.М. (1983) Интонация вводных единиц в языках различного типа (на материале французского, казахского и русского языков) / З.М. Базарбаева // Автореф. дис. канд. филол. наук. Тбилиси. – 1983. - 17 е.

13. Базарбаева З.М. (2008) Казахская интонация / З.М. Базарбаева // Алматы: Дайк-Пресс. – 2008. - C. 284.

14. Дмитриева Е.С., Гельман В.Я., Зайцева К.А., Орлов А.М. (2009) Влияние индивидуальных особенностей человека на акустические корреляты эмоциональной интонации речи // Журнал высшей нервной деятельности им. ИП Павлова. – 2009. – 59(5). – с. 538-546.

15. Лазутченкова Е.А. (2006) Прагматический анализ в лексической семантике // Полилингвиальность и транскультурные практики. – 2006. – 1.

16. Палько М.Л. (2010) Интонационные средства выражения коммуникативных значений (на материале немецкого и русского языков // Автореф. дисс.... канд. филол. наук. Институт языкознания РАН, М. - 2010.

17. Склярова Н.Г. (2012) Реализация конструкций альтернативной семантики в различных типах речевых актов // Вестник Пятигорского государственного лингвистического университета. – 2012. –1. – С. 117-21.

18. Фоменко Ю.В.(2001) Человек, слово и контекст // Концепция человека в современной философской и психологической мысли. - 2001. – С. 164-168.

19. Хромов С.С. (2013) Интонация как универсалия // Вестник Волгоградского государственного университета. Серия 2: Языкознание. – 2013. – 1.

20. Цеплитис Л. К. (1974) Анализ речевой интонации: монография // АН ЛатвССР. Ин-т языка и литературы им. Андрея Упита. – Рига: Зинатне, 1974. – 272 с.

21. Чехарин Е.Е. (2016) Методы и алгоритмы информационной интерпретации // Образовательные ресурсы и технологии. – 2016. – 5 (17).

22. Ширяев Е.Н. (2001) Семантико-синтаксическая структура разговорного диалога // Русский язык в научном освещении. – 2001. – 1 . – с. 132-147.