2020-2022 ЖЫЛДАРЫ COVID-19 ПАНДЕМИЯ КЕЗЕҢІНДЕГІ ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ЛЕКСИКА-СЕМАНТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ӚЗГЕРІСТЕРІ

Мақалада 2020-2022 жылдары пандемия кезінде қазақ тілінің сҿздік қорына енген сҿздердің лексикалық қабатты толықтыру жҥйесі зерттелді. Институционалды дискурс кеңістігінде ҽсіресе медицина саласына кҿп енген терминдер типтеріне қарай ажыратылды. «Qazcorpus.kz» электронды ресурсы арқылы ковид-лексемалардың жиілігі анықталды. Сҿзжасамдық доминант болатын ковид, корона, карантин сҿздерінен жасалған жаңа кҥрделі сҿздердің лексика-семантикалық сҿзжасамдық қҧрылымы зерттелді. Пандемия кезінде пайда болған ауруларды сипаттайтын жаңа перифразалардың жасалымы анықталды. Карантин кезеңінде жазылған БАҚ мақалаларының тақырыптары мен ақындардың ҿлеңдеріне талдау жасалды. Жаңа терминдер тақырыптық топтарға ажыратылды: терапиялық термин, санитарлы-гигиеналық термин, қоғамдық-саяси термин, ағартушылық термин, психологиялық термин. Сондай-ақ окказионал қолданыстардың белсенділігі, жаңа бейнелі қолданыстардың прагматикалық уҽжі қарастырылды. Кірме неологизмдердің гибрид сҿздерге айналуы анықталды. Пандемия кезіндегі кҿңіл айту лебіздері, фобиялық эмоционалды лексиканың кҿбею факторларын анықтай отырып, қоғамдағы ҿзгерістер ең алдымен тілде айқын кҿрініс табатынын растайтын дҽлелдер ҧсынылды. Мақала материалдары ретінде БАҚ пен Интернеттің жаңа лексикасы алынды. Ҽлеуметтік желідегі жаңа қолданыстар алынды.

1. Громенко Е.С. (2021) О «ковидно-коронавирусных» процессах в русском языке 2020 года / Studia Slavica Volume 65: Issue 1 Dec 2021

2. Қазақстан жҽне Covid-19: Медиа, мҽдениет, саясат. (2021) – Алматы: «Deluxe Printery» баспасы, 2021 – 365 бет.

3. Сыдыков Е. (2020) Пандемия кезеңіндегі қашықтан оқыту – Нур-Султан: ЕНУ имени Л.Н. Гумилева, 2020. – 435 с.

4. Пиязбаева А. Б., . Дэвис Б. М. (2021) Коронавирустық пандемия кезінде қазақстандықтардың лексиконында пайда болған неологизмдер / Тілтаным, 2021/2 – 152 б.

5. Хасенов Б. Р., Адилова А. С., З. К. Картова (2022) Covid-19 пандемиясы кезеңіндегі лексикалық инновациялар жҽне семантикалық ҿзгерістер: ассоциативті сауалнама //Торайғыров университетінің Хабаршысы. – ISSN 2710-3528 Филологиялық сериясы. – № 2. 2022

6. Мадиева Г.Б., Алым Г. (2022) Ағылшын тіліндегі баспасҿздегі неологизмдердің лингвомҽдени аспектілері // БҚУ Хабаршысы. – 2(86) – 2022 – 111 -121 б

7. Пазилова Б.А. (2021) Қашықтықтан оқытуда инновациялық технологияларды қолдану// «Тҽуелсіздік жҽне тілдер: тілдік емес мамандықтарда шетел тілдерін оқытудың ҿзекті мҽселелері» атты халықаралық ғылыми тҽжірибелік онлайн конференцияның материалдар жинағы. – Алматы, 2021 – 282 бет.

8. Covidiots? Quarantinis? (2022) Linguist explains how COVID-19 has infected our language. Доступно по: https://www.cbc.ca/radio/thecurrent/the-current-for-april-22-2020-1.5540906/covidiots-quarantinis-lin-guist-explains-howcovid-19-has-infected-our-language-1.5540914.

9. Желтухина М.Р., Парамонова Д.В. (2020) Образ России в эпоху коронавируса: вербальная американская, британская и испанская медиатрансляция. Актуальные проблемы филологии и педагогической лингвистики. – 2020; 3:22-32.

10. Бабина Л.В. (2020) Неологизмы английского языка: репрезентируемые ими области знания, принципы и механизмы создания. Актуальные проблемы филологии и педагогической лингвистики. – 2020;3:72-81.

11. Nolle J., Hartmann S., Tinits P. (2020) Language evolution research in the year 2020. Language Dynamics and Change. – 10 (2020):3-26.

12. Словарь русского языка коронавирусной эпохи. (2021) – Санкт-Петербург: Институт лингвистических исследований РАН, 2021 – 550с.