ТОПОНИМИКАЛЫҚ ЖҮЙЕДЕГІ ӨСІМДІК АТАУЛАРЫНЫҢ ЛИНГВОМӘДЕНИ МАЗМҰНЫ

Адамдардың өмірін географиялық атауларсыз елестету мүмкін емес. Бір жерді екінші бір жерден ажырату үшін географиялық атаулар қажет. Халқымыз ежелден өзі мекендейтін ортадағы әрбір өсімдікті күнделікті тәжірибесінде пайдалана отырып, олардың пайдасы мен зиянын байқап отырған. Себебі көшпелі өмір сүру дағдысы әр жайылымдық жердің ерекшеліктерін: климатын, жер бедерін, су көздерін, өсімдігін, мал жайылымының жарамдылығын, маусымдық пайдаланымды білуді талап етті.Соған орай қай жерде қай түлікті өсірудің тиімділігіне көңіл аударылып,сол өңірлерге тән шаруашылық түрлері қалыптасқан. Мысалы, сиырдыөлеңшөп өсетін жайылымға, жылқы мен қойдыжусаны мен бетегесі бітік шығатын жайылымға, түйені шөлді жердің жайылымына жайған. Жерімізде фитотопонимдік атаулардың жиі кездесуіне, мәдени кодтың әсері көбірек болатынын байқауға болады. Себебі халықтың мәдениеті оның тұрмысымен, өмір салтымен тығыз байланысты. Топонимиядағы фитотопонимиялық лексиканы зерттей отырып, белгілі бір аймақтың ландшафтының жоғалып кеткен ерекшеліктері туралы қызықты ақпараттың сырын ашуға болады. Бұл мақалада географиялық атаулардың маңызы туралы айтылып, өсімдік әлемі қазақ топонимикасында, атап айтқанда оронимдер, гидронимдер мен ойконимдер жүйесінде қалай көрінетініне назар аударылып, бірнеше өсімдіктің тілдік коды мен мәдени коды туралы ақпарат беріледі.

1. Байтурсынов, Шонанов. Заключение. О ходатайстве Джетысуйского ГИНа о переименовании г.Алма-Ата в «Алматы и е/уезд «Алматинским» 29.12.1929 г.г. Кзыл-Орда.

2. Бейсенова Ə., Карпеков Қ. (2004) Қазақстанның физикалық географиясы: Жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған оқулық. Алматы: Атамұра. – 256 бет; 140.

3. Березович, Е.Л. (2004) К этнолингвистической интерпретации семантических полей / Е.Л. Березович // Вопросы языкознания. № 6. – С. 3-24.

4. Горбаневский М.В. (1994) Русская городская топонимия: проблемы ист.-культурного изучения и современного лексикографического описания: Автореф. дис. ... д-рафнлол. наук/Ин-трус.яз. им. АСП. М., 39 с.

5. Жанұзақов Т. (1998) «Қазақстан географиялық атаулары» // Қазақтар. VІІІ т. Алматы.

6. Керимбаев Е.А. (1992) Казахская ономастика в этнокультурном, номинативным и функциональном аспектах. Алматы. – 92 c.

7. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі (2005) / Құрастырған: Р.Сыздық, Н.Уəлиұлы, Қ.Күдеринова, А.Фазылжанова жəне т.б. – Алматы: «Арыс» баспасы. – 616 бет; 101.

8. Қалиев Б. (1988) Қазақ тіліндегі өсімдік атаулары. – Алматы: Ғылым. – 159 б.

9. Леонович О.А. (1991) Топонимы как источник культуроведческой информации // Исторические названия – памятники ‹ культуры: Сб. матчлов II Всесоюз. науч.-практач. конф. М. Вып. 2. С. 94.

10. Макшеев А. (1896) Путешествие по киргизской степи и Туркестанскому краю. – СПб.

11. Маллицкий Н.Г. (1945) О некоторых географических терминах, имеющих отношение к Средней Азии. «Известия ВГО», т. 75, вып, 5, стр. 283.

12. Мамырбекова Г. (2017) Қазақ тіліндегі араб, парсы сөздерінің түсіндірме сөздігі. – Алматы. – 658.

13. Мурзаев, Э.М. (1979) География в названиях / Э.М. Мурзаев. – М.: Наука. – 168 с.

14. Мурзаев, Э.М. (1974) Очерки топонимики / Э.М. Мурзаев. – М.: Мысль. – 382 с.

15. Намитокова Р.Ю. (2005) Региональная ономастика: учеб.-метод. пособие / Р.Ю. Намитокова. - Майкоп: Изд-во АГУ. – 70 с.

16. Нерознак В.Л. (1995) Ономастика как составная часть лннгвокультурологии // Ономастика Поволжья: Мат-лы VII конф. поволжских ономатологов. Волгоград. С. 4-6.

17. Ощепкова В.В. (1995) Культурологические, этнографические и типологические аспекты лингвострановедеиия: Автореф. дис. ... д-ра филол. наук. М.: Моск. пед. ун-т. 35 с.

18. Салқынбай А. (1999) Тарихи сөзжасам (семантикалық аспект). – Алматы. – 309 б.

19. Тілеубердиев Б.М. (2007) Қазақ ономастикасының лингво-концептологиялық негіздері. Алматы: «Арыс» баспасы. – 280 бет; 184.

20. Уәли Н. Ономастикалық атаулар өзегінде елдің тарихи – мәдени коды жатыр // Ана тілі. 21.07.2014.