САКРАЛДЫ ҦҒЫМДАР ЖӘНЕ ОНЫҢ ИНТЕРПРЕТАЦИЯСЫ

Ғылымда сакралды ҧғымдарға деген қызығушылық соңғы кездері қарқынды артып келеді. ХХ ғасырдың 80-жылдарында бҧл ҧғымның алғашқы анықтамалары пайда бола бастады. Сакралды ҧғымдарға берілген анықтамаларда полемика кӛп.  ХVІІІ ғасырда «сакраль» термині ағылшын философы Д.Юмның, неміс ойшылдары Ф.Шлейермахердің, М.Шелердің, Э.Кассирердің, М.Хайдеггердің және француз әлеуметтану мектебінің ӛкілдері М.Мосстың, Л.Леви-Брюльдің Ж.Батайдың, М.Лейристің еңбектерінде тҥрліше сипатталып келді. Сондықтан бҥгінгі кҥні бҧл ҧғым дінтану, философия, мәдениеттану, ӛнертану, археология, этнология, фольклористика, филология ғылымдарының интерграциясында тҥсіндірілсе, оның мағынасы толығымен ашылатыны анық. 

Бҧл мақалада аталмыш ҧғым нақтыланып, сакралдылықтың кӛпшілікке танымал да, таныс емес те аспектілері кӛрсетіліп, эстетикалық категория тҧрғысынан оның типологиясы жасалды, тҥрлі тілдердегі анықтамаларына салыстырмалы-салғастырмалы талдау жасалды. Сонымен қатар латын тіліндегі «sacer» сӛзі кӛптеген халықаралық терминдер сияқты аударуға жатпайды деп есептеп, қазақ тілінде де сакралды ұғым деп қолданылу ҧсынылды.

Мақалада сакралды ҧғымдардың жан-жақты зерттелуі, саралануы, жҥйеге тҥсіріліп қорытылуы арқылы тақырып ӛзектілігі анықталып, тҧжырым жасалды. 

1. Дугин 2003 – Дугин А. Г. Сакральное //Литературная газета [электронный ресурс]// №11 (5915), 2003. URL: http://old.lgz.ru/archives/html_arch/lg112003/index.htm (датаобращения: 7.08.2017).

2. Лидов А. М. Иеротопия. Пространственные иконы и образы-парадигмы в византийской культуре. М.: Дизайн. Информация. Картография: Троица, 2009. -352с.

3. Дюркгейм Э. Элементарные формы религиозной жизни / Э. Дюркгейм// Мистика. Религия. Наука. Классики мирового религиоведения. Антология. – М.: Канон, 1998. -231с.

4. Мирча Элиаде Священное и мирское / Пер. с фр., предисл. и коммент. Н.К.Гарбовского. -М.: Изд-во МГУ, 1994. -144с.

5. Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Том 1 -А.: Гл. ред. Каз. сов.энц., 1984. -432с.

6. Егеубай А.Қ. Махмұт Қашқари Түрік сөздігі. Үштомдық. -Алматы: Хант, 1998. -600б.

7. Əдеби жəдігерлер. Жиырма томдық. 5-т.: Жүсіп Баласағұн. Құтты білік /Көне түркі тілінен аударып, алғы сөзі мен түсініктерін жазған А.Қ.Егеубаев. -Алматы: «Таймас» баспа үйi, 2007. -477б.

8. Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі. -Алматы: «Сөздік-Словарь». 1997. -368б.

9. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. 3-том. -Алматы: РПК «Слон» DPS, 2012. -736б.

10. Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 8-том / Құраст.: Қ. Күдеринова, О.Жұбаева, М. Жолшаева және т.б. -Алматы, 2011. -744б.

11. Walde A., Hofmann J.B., Berger E. Lateinishes Etymologisches Wörterbuch: Heidelberg, C. Winter, 1965. -2045s.

12. Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages: Vol.7. Leiden, Boston: Brill, 2008. -825p.

13. DUDEN7 – Das Herkunftswörterbuch: Bd.7.Mannheim [etc.]: Dudenverlag, 1989. -839s.

14. Құран Кәрім. А.:Жазушы,1991.-589б.

15. Төлебаева А.Т., Айтимов М.К., Оралова Г.С., Камишева Г.А., Сердалы Б.К. Философиялық дүниетаным және педагогикалық көзқарастар: Арал-Сырдария ақын-жыраулары поэзиясы. Volume 10, Proceedings of the 6th International Conference on Applied Linguistics Issues (ALI 2019) July 19-20, 2019, Saint Petersburg, Russia, Summer and Autumn 2019, Pages 256-274 //https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=57205673196 (ағыл.)

16. Жанбершиева Ұ.Н., Оралова Г.С. Сыр бойында туған аңыздардың ұлттық сананы жаңғыртудағы маңызы.// М.О.Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. «Керуен» ғылыми журналы. №3, 76-том, 2022 жыл. 111-119бб.