ВЕРБАЛДЫ ЖӘНЕ БЕЙВЕРБАЛДЫ КОММУНИКАЦИЯНЫҢ НЕЙРОЛИНГВИСТИКАЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ

Мақала вербалды жҽне бейвербалды қарым-қатынастың ҿзара байланысын нейролинвгистикалық тҧрғыдан зерттеуге арналған. Мақала авторлары вербалды жҽне бейвербалды коммуникацияның ерекшеліктерін саралап, олардың нейролингвистикалық жҽне псилингвистикалық тҧрғыдан ҿзара байланысын сипаттайды.
Зерттеудің мақсаты – вербалды жҽне бейвербалды коммуникацияның нейро-психолингвистикалық ерекшеліктерін, олардың қатарластығы мен селбестігінің негізгі нейрологиялық себептерін тҽжірибелер негізінде дҽлелдеу. Мақалада сҿйлеу тілі мен ым-ишара тілінің когнитология нейрология, семиотика ғылымдары тоғысында зерттелуі, вербалды жҽне бейвербалды амалдардың ілеспелілігі туралы ҽлемдік жҽне отандық ғалымдардың тҧжырымдары мен пайымдаулары талданады. Шетелдік ғалымдар вербалды тіл мен бейвербалды амалдардың синхрондылығын нақтылау мақсатында, яғни сҿйлеу тілі мен қимыл тілінің қатарластығы туралы ғылыми болжамдарды тексеру мақсатында нейролингвист, психолог ғалымдардың жҥргізген нейролингвистикалық эксперименттеріне сҥйене отырып, бірқатар тҽжірибелер жасалды. Баллистикалық тҥсінікке сҽйкес, ақпарат алмасу сҿйлеу мен қимылды жоспарлау кезеңдерінде ғана жҥреді, бірақ оларды орындай басталғаннан кейін екі жҥйе тҽуелсіз болады. Соның нҽтижесінде авторлар сҿйлеу тілі мен қимыл тілінің ҿзара сабақтастығы, ілеспелілігі жҽне тығыз байланыстылығы сараланып, айқындалды.

1. Момынова Б. (2003) Лидерлер имиджін қалыптастырудағы бейвербалды элементтер. Алматы, 2003 –167 б.

2. Feiereizen, P., Dzh. de Lannoi (1991) Zhesty i rech: Psihologicheskie rassledovaniya. [Gestures and speech: Psychological investigations] [Text]. – New-York: Izdatelstvo Kembridzhskogo universiteta. 1991.

3. Aiverson, Dzh. M., & Goldin-Midou (2005) Zhest prokladyvaet put dliya razvitiya iyazyka.[The gesture paves the way for the development of language] [Text]. – Psihologicheskayia nauka, 2005. – №16. – P. 367-371.

4. Kendon, A. Zhest: (2004)Vidimoe deistvie kak vyskazyvanie. [Gesture: Visible action as an utterance] [Text]. – Soedinennoe Korolevstvo: Izdatelstvo Kembridzhskogo universiteta, 2004. – P.234.

5. Kita, S., Oziurek, A.(2003) O chem svidetelstvujut mezhiyazykovye razlichiya v semanticheskoi koordinasii rechi i zhestov? Dokazatelstva interfeisnogo predstavleniya prostranstvennogo myshleniya i govoreniya. [What do interlingual differences in the semantic coordination of speech and gestures indicate? Evidence for the interface representation of spatial thinking and speaking] [Text]. – Zhurnal pamiyati i iyazyka, 2003. – №48. – P.16-32.

6. Алан Пиз. (2009) Язык телодвижений. Как читать мысли окружающих по их жестам. Издательсто ЭКСМО, 2009. –С. 448

7. Ешимов М. (2004) Ым семантикасы: универсалды жҽне ҧлттық табиғаты: филол. ғыл. канд.дис. қолжазбасы: 10.02.19. – Алматы, 2004 – 140 б.

8. Levelt, W. J., Richardson, G., La Heidzh. U. (1985) Ukazyvanie i ozvuchivanie v deikticheskih vyrazheniyah. [Pointing and voicing in deictic expressions.] [Text]. – Zhurnal «Pamiyat i iyazyk», Izdatelstvo Massachusetskogo tehnologicheskogo instituta, 1985. – P. 133-164.

9. De Riuter, Dzh. P. A. (1998) Proizvodstvo zhestov i rechi (doktorskaiya dissertasiya). [ Gesture and speech production] [Text]. – Universitet Neimegena, Niderlandiya, 1998. – P. 157.

10. Aiverson, Dzh. M., i Telen, Je. (1999) Ruka, rot i mozg: dinamicheskoe vozniknovenie rechi i zhestov. [Hand, mouth and brain: the dynamic emergence of speech and gesture] [Text]. – Zhurnal Issledovaniya soznaniya, 1999. – №6. – P. 19-40.

11. Krauss, R. M., Chen, Ju (1996) Neverbalnoe povedenie i neverbalnaiya kommunikaciya: o chem govoriyat nam razgovornye zhesty ruk? [Non-verbal behavior and non-verbal communication: what do spoken hand gestures tell us?] [Text]. – Dostizheniya v eksperimentalnoi socialnoi psihologii, 1996. – № 28. – P. 389-450.

12. Maknil, D. (1992) Ruka i razum.[ Hand and mind] [Text]. – Chikago, Illinois: Izdatelstvo Chikagskogo universiteta, 1992. – P.187.

13. Maknil, D. (2012) Kak zarodilsiya iyazyk: zhest i rech v chelovecheskom evolusiya.[How Language Began: Gesture and Speech in Human Evolution] [Text]. – Kembridzh, Velikobritaniya: Izdatelstvo Kembridzhskogo universiteta, 2012. – P. 148.

14. Maknil, D., Dunkan, S. D. (2000) Tochki rosta v myshlenii dliya govoreniya. [Points of growth in thinking for speaking.] [Text]. – V Knige D. Makneila (red.) "Iyazyk i zhest", Kembridzh, Velikobritaniya: Izdatelstvo Kembridzhskogo universiteta, 2000. – P. 141-161

15. Бейcембаева С. (2002) Невербальные компоненты коммуникации в казахском языке: автореферат канд. филол. наук: 10.02.02. Алматы, 2002. – С 28