АСҚАР ҚҰДАЙБЕРГЕНҰЛЫ ЖҰБАНОВ – ҒАЛЫМ ЖӘНЕ ТӘЛІМГЕР

Асқар Құдайбергенұлы ХХ ғасырдың 60-жылдары ғылыми шығармашылығын жиілік сөздіктер құрастыру мен соның базасында қазақ мәтіндері құрылымын статистикалық зерттеумен бастады. А.Жұбанов өзінің іргелі зерттеулері (200 ғылыми еңбек, оның ішінде 5 монография, 4 оқу құралы және 5 жиілік сөздік) арқылы қазақ қолданбалы тіл білімінің бірнеше бағыттарының дамуына үлес қосты. Олар: ұлттық мәтін мазмұнын формалдау және квантитативтік-статистикалық зерттеу, жазба мәтінді автоматты талдау, компьютерлік лексикография, қазақ тілінің лингвистикалық деректер базасын әзірлеу және т.б. Асқар Құдайбергенұлы көп жылдар бойы түркі республикаларының тілшіәріптестеріне ақпараттық технологияны меңгеру ісі бойынша кеңес беріп, үнемі қолдау көрсетіп отырды. Қазақ тіліне қатысты жарық көрген жиілік сөздіктердің басым бөлігі А.Қ.Жұбановтың қатысуымен құрастырылғанын атап айту қажет.

1. Джубанов А.Х., Зубов А.В. Автоматизация некоторых лингвистических процессов // Вестник АН КазССР. Исследования молодых ученых. – Алма-Ата, 1968. №9. –С. 31-36.

2. Джубанов А.Х., Бектаев К.Б. Вероятностно-статистическое моделирование тюркских текстов//Статистика казахского текста. –Алма-Ата: Наука, 1973. –С.299-328.

3. Джубанов А.Х. Вероятностные законы распределения классов слов казахского текста//Труды VII Всесоюзной школы-семинара «Автоматическое распознавание слуховых образов». –Алма-Ата, 18-23 сентября, 1972 г. –Алма- Ата: Наука, 1973. –С.139- 145.

4. Лукьяненков К.Ф. Использование схем Пуассона и Гаусса в исследовании распределения лингвистических единиц текста //Вопросы лингвостатистики и автоматизации лингвистических работ. Труды ЦНИИПИ, –Вып. 3. – М., 1969. –С. 5-14.

5. Джубанов А.Х., Зубов А.В. Автоматизация некоторых лингвистических процессов // Вестник АН КазССР, №9. 1968. – С.31-36.

6. Джубанов А.Х. Бектаев К.Б., Зубов А.В. Автоматическое построение частотных словарей (прямого и обратного) //Вестник АН КазССР, №3. –1970. – С.48-53.

7. Жубанов А.К. Основные принципы формализации содержания казахского текста. Автореф. дисс. док. филол. наук. –Алматы, 2002. – 32 с.

8. Сиразитдинов З.А. Моделирование грамматики башкирского языка. Словоизменительная система. –Уфа: Гилем, 2006. – 160 с.