ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ФОКУСТЫҢ (АҚЫЛ-ОЙ ЕКПІНІ) ФОНОЛОГИЯЛЫҚ БЕЙНЕСІН ЭКСПЕРИМЕНТТІ ЗЕРТТЕУ

Фокус (ақыл-ой екпіні) интонация қызметтерінің көрнекті саласы. Яғни сөйлемдегі ерекше ақпаратты көрсетеді, көптеген тілдерде фокустің фонологиялық бейнесі дыбыс деңгейінің жоғарылауынан, дауыстың ұзақтығының ұзартуынан және энергияның артуынан көрінеді. Бұл мақалада дыбыстық эксперименттік жоба арқылы қазақ тілінің хабарлы сөйлемдеріне ұқсамайтын жерлерде фокустың фонологиялық бейнесіне талдау жүргізілді, нәтижесінде фокусты дыбыс деңгейі жағында көрсету (ақыл-ой екпіні) фокустың жоғарғы және төменгі көлемін төмендету немесе арттыру, фокустан кейін учаскелерде дыбыс деңгейін күрт төмендету арқылы дыбыстың тұтас аймағын ұлғайтады, бұл фокусты көрнекі түрде көрсетуге жағдай жасайды. Фокустың фонологиялық бейнесін қазақ тілінде эксперименттік зерттеу көзделеді.

1. 张定京.现代哈萨克语实用语法[M]. 中央民族大学出版社, 2004.

2. 石锋.语调格局[M]. 商务印书馆, 2013. [3]郭嘉.英语语调实验分析研究[D]. 南开大学, 2010.

3. 吐尔逊•卡得, 王蓓. 维吾尔语中疑问和焦点对语调的共同调节作用[J]. 计算机应 用, 2013, 33(3):784-788.

4. 王蓓,吐尔逊•卡得, 许毅. 维吾尔语焦点的韵律实现及感知[J]. 声学学报, 2013(1):92-98.

5. 陈怡,石锋. 普通话强调焦点句语调的音高表现[J]. 南开语言学刊, 2011(1):9-19.

6. 王玲.焦点的韵律编码方式——德昂语、佤语、藏语、汉语等语言比较研究 [D]. 中央民族大学, 2011.

7. 钟良萍. 焦点重音韵律编码的方言对比研究[D]. 南京师范大学, 2015.

8. 北京市海淀区中关村南大街27号中央民族大学哈萨克语言文学系2015级硕士研 究生