ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ҰЛТТЫҚ КОРПУСЫ ЖӘНЕ МЕТАБЕЛГІЛЕНІМ МӘСЕЛЕСІ

Мақала оқырманды корпустық лингвистиканың негізгі ұғымдарымен, терминдерімен және корпусты жобалау, тілдік материалдарды іріктеу мен өңдеу, мәтінге метабелгіленім енгізу тәсілдерінің технологиялық процестерімен жалпылама түрде таныстырады. Сонымен бірге мәтіндер корпусынан зерттеушіге қажетті тілдік бірліктерді іздептабу үдерісін қамтамасыз ететін корпустық менеджер жұмысы да қысқаша сипатталады. Мақала иесі оқырманды корпустық лингвистика пәнінің концепциясымен, корпустық технологиялардың негізімен және пәннің басқа да ақпараттық технологиялар ішінен алатын орнымен таныстыруды мақсат етеді.

Мақалада тілдік бірліктер жайында әртүрлі анықтамалық және статистикалық деректер алу мүмкіндіктері қысқаша сипатталады. Мәселен, корпустар негізінде сөзформалардың, лексемалардың, грамматикалық категориялардың қолдану жиілігі жайында және олардың кезеңдік өзгеріске ұшырау сипаты немесе лексикалық және т.б. бірліктердің тіркесе қолдану жиіліктері жайындағы деректерді алу мүмкіндіктері қарастырылады. Сонымен бірге тілдік бірліктерді белгілі бір кезеңдерге қатысты сипаттайтын деректер тілдік қордың динамикасын зерттеуге және әр жанр мен әр авторға қатысты мәтіндер бойынша тілдің лексика-грамматикалық сипатын талдауға болатындығы сөз болады.

Мақалада тіл білімінің синтаксис, семантика және әлеуметтік лингвистика сияқты салалары тілдік сипаттауды немесе тілдік құрылымды бағалауды, немесе тілдік қолданысты зерттеуді мақсат етсе, корпустық лингвистика тілдік зерттеудің көптеген аспектілеріне қолдануға болатындығы қарастырылады.

1. Рыков В.В. Корпус текстов как реализация объектно-ориентированной парадигмы // Труды Международного семинара Диалог-2002. – М.: Наука, 2002. С. 12-13

2. Lüdeling A., Kytö M., eds. Corpus Linguistics. An International Handbook. Volumes 1, 2. – Berlin & New York: Walter de Gruyter, 2008. – http://alknyelvport.nytud.hu/muhelyek/elte.../HSK-Corpus-Linguistics.../file. 25 р.

3. Гвишиани Н.Б. Практикум по корпусной лингвистике: Учеб. пособие по английскому языку. – М.: Высшая школа, 2008. 65 р.

4. Finegan E. LANGUAGE: its structure and use. N.Y.: Harcourt Brace College Publishers, 2004. 16 р.

5. McEnery T., Wilson, A. Corpus Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2001. 47 р.

6. Баранов А.Н. Введение в прикладную лингвистику. М., 2007. – 78 с.

7. Клименко С.В., Рыков В.В. Логические индукция и дедукция как принципы отражения предметной области в корпусе текстов // Труды Международного семинара Диалог – 2001 по компьютерной лингвистике и ее приложениям. Аксаково, 2001. – 43 с.