ҚАРАПАЙЫМ ДЕҢГЕЙГЕ АРНАЛҒАН ЛЕКСИКАЛЫҚ МИНИМУМДЫ АНЫҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Мақалада мемлекеттік тілді меңгерту стандарттары негізінде ЖОО-дағы қазақ тілін оқытудың қарапайым деңгейіне қажетті негізгі лексикалық бірліктерді анықтау мәселесі қарастырылады. Ол үшін ЖОО-дағы А1 деңгейіне арналған оқу құралдары таңдалып, 800 лексикалық бірліктің қолданылу жиілігі есепке алынады. Шетел тілі ретіндегі қазақ тілінің лексикалық минимумы студенттердің бастауыш деңгейде меңгеруі тиіс құзыреттіліктерге сәйкестігі тұрғысынан талданып, теориялық, практикалық негіздері тілдік стандартқа сай жетілдіріледі. Зерттеу жұмысымыздың мақсатына сай ЖОО-ның қазақ тілі қарапайым деңгейіне (А1) арналған оқу құралдарындағы лексикалық минимумға талдау және сараптама жасау арқылы қазақ тілін меңгерудің қарапайым деңгейіне қажетті негізгі лексикалық бірліктер анықталады. ЖОО-ға арналған оқу құралдарындағы лексикалық минимум мәселесін қарастыру қолға алынбаған. Мақала осы олқылықтың орнын толтыруға бағытталып, тіл үйренушілерге нақты тілдік материал ұсынуға көмектеседі. Зерттеу барысында мәліметтерді жинау, лексикалық талдау, жиілік талдау, салыстыру әдістері қолданылады. Зерттеу нәтижелері мен негізгі ұсыныстар оқу материалдарына енгізілуі тиіс ең негізгі және жиі қолданылатын лексикалық минимумды анықтауға мүмкіндік береді, студенттердің қажетті коммуникативті дағдыларын дамытуға көмектеседі. Сапалы оқулықтар мен мен оқу құралдарын әзірлеуге бағыт-бағдар болады.

1. Абдрахманова Ж.Ә. Қазақ тілі: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2014. – 127 б.

2. Андрюшина Н.П. Лексикография в аспекте описания уровней владения русским языком как иностранным // Проблемы истории, филологии, культуры. – 2014. – №3(45). – С. 294-296.

3. Андрюшина Н.П., Козлова Т.В. Лексический минимум по русскому языку как иностранному. Элементарный уровень. Общее владение (электронное издание). – 5-е изд. – Санкт-Петербург: Златоуст, 2015. – 80 с.

4. Байниязова Ж.Т. Қазақ лексикографиясы: біртілді оқу сөздігін түзудің ғылыми негіздері: филол. ғыл. канд. ... дис. – Астана, 2008. – 125 б.

5. Бектаев К.Б. Статистико-информационная типология тюркского текста. – Алма-ата, 1978. – 83 с.

6. Государственный стандарт по русскому языку как иностранному. Элементарный уровень. / Владимирова Т.Е. и др. – 2-е изд., испр. и доп. – Москва, Санкт-Петербург: Златоуст, 2001. – 28 с.

7. Денисов П.Н. Лексические минимумы русского языка. – Москва: МГУ, 1972. – 166 с.

8. Жаксыликова К. Научные основы отбора и комплексной организации языкового материала по казахскому языку: автореф. ... к.ф.н. – Алма-Ата, 1992. – 21 с.

9. Жалпы білім берудегі қазақ тілінің жиілік сөздігі [Текст] / Жалпы редак. басқарғандар: Қажыбек Е.З., Фазылжанова А.М., 2016. – 1472 б.

10. Жұбанов А.Қ. Қолданбалы лингвистика: қазақ тілінің статистикасы: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 209 б.

11. Катаева И.В., Микова С.С. Лексический минимум на элементарном уровне изучения русского языка как иностранного // Вестник Красноярского государственного педагогического университета им. В.П. Астафьева. – 2023. – №63(1). – С. 70-89. https://vestnik.kspu.ru/index.php/vestnik/article/view/479

12. Күзекова З.С. Екінші тіл ретіндегі қазақ тілі оқулығы теориясының лингвистикалық негіздері: филол. ғыл. дры ... дис. – Алматы, 2005. – 275 б.

13. Күзекова З.С., Аяпова Т.Т., Оразбаева Ф.Ш., Мамаева М.Қ. Екінші басылым. – Астана: «Ұлттық тестілеу орталығы» РМҚК, 2017. – 40 б.

14. Күзекова З.С., Ақбұзауова Б. Қазақ тілі: Бастапқы деңгей (А1): Оқу құралы. – Астана, 2018. – 122 б.

15. Қарабаева Х.Ә., Се Вэйнин. Қазақ тілі (қытайлық студенттерге арналған). – Алматы, 2021. – 127 б.

16. Лексический минимум по русскому языку как иностранному. Первый сертификационный уровень. Общее владение / Н.П. Андрюшина и др. (электронное издание). – 7-е изд. – СПб.: Златоуст, 2015. – 200 с.

17. Маркина Е.И. Лингводидактические основы разработки лексических минимумов по русскому языку как иностранному (для разных уровней и профилей обучения): дис. … канд. пед. наук. – Москва, 2011. – 235 с.

18. Малбақов М. Қазақ лексикографиясының тарихы: филол. ғыл. канд. ... дис. – Алматы, 1992.

19. Малбақов М. Бір тілді түсіндірме сөздіктің құрылымдық негіздері. – Алматы: Ғылым, 2002. – 368 б.

20. Морковкин В.В., Дорогонова И.А. О новом типе лексического минимума современного русского языка // Русский язык за рубежом. – 1976. – №2. – С. 56-61.

21. Морковкин В.В., Сафьян Ю.А., Степанова Е.М., Дорофеева И.В. Лексические минимумы современного русского языка. – Москва: Рус. яз., 1985. – 609 с.

22. Морковкин В.В. О лексикографическом обеспечении профессионально ориентированного обучения русскому языку нерусских студентов //Теория и практика научно-технической лексикографии. Сборник статей. – Москва: Русский язык, 1988. – 184 с.

23. Муравьев Н.А., Ольшевская М.Ю. Подходы к составлению лексических минимумов в России и за рубежом: проблемы и перспективы // Вестник НГУ. Серия: Лингвистика и межкультурная коммуникация, 2019. – Т. 17. – №1. – С. 78-89.

24. Мұсаева Г. Қазақ тілі – шет тілі ретінде. Базалық деңгей: Оқу құралы. 1-кітап. – Астана: Ш.Шаяхметов атындағы тілдерді дамытудың республикалық үйлестіру-әдістемелік орталығы, 2015. – 242 б.

25. Нұржанова А.Б., Абнасырова Р.Ж., Нұрманова Г.Н., Дүйсебекова Ж.М. Шетелдіктерге арналған қазақ тілі (А1 қарапайым деңгей): оқулық. – Алматы: Алматы-Болашақ, 2018. – 114 б.

26. Салқынбай А.Б., Егізбаева Н.Ж. Қазақ тілі. Қарапайым деңгей. Қазақ тілін шет тілі ретінде оқытуға арналған оқу құралы. – Алматы, 2021. – 142 б.

27. Трушина Л.Б. Русский язык как иностранный в специальных целях: прошлое, настоящее, будущее. Опыт исторического обзора. / Под ред. В.Г. Костомарова. – Москва, 2013. – С. 8-9.

28. Түсіпқалиева Р. Қазақ лексикографиясы: екітілді шағын сөздіктердің құрылымы: филол. ғыл. канд. ... дис. – Алматы, 2007. – 120 б.

29. Фурумкина Р.М. Словарь-минимум и понимание текста // Русский язык за рубежом. – 1967. – №2. – С. 15-16.

30. Щукин А.Н. Методика преподавания русского языка как иностранного: учеб. пособие. – Москва: ФЛИНТА, 2018. – 508 с.

31. Эллис Р. Екінші тілді меңгеруді зерттеу (10-шы басылым). – Оксфорд: Оксфорд университетінің баспасы, 2003.

32. Ядав Р, Нестерова Н.Г., Верма К.С. Принципы определения лексического минимума для программы обучения русскому языку иностранцев как проблема учебной лексикографии, 2017.

33. Capel, A. A1 – B2 vocabulary: insights and issues arising from the English Profile Wordlists project // English Profile Journal, 2010. Vol. 1.

34. Milton, J. & Alexiou, T. Vocabulary size and the Common European Framework of Reference for Languages // In B. Richards, H.M. Daller, D.D. Malvern, P. Meara, J. Milton, & J. Treffers-Daller (Eds.). Vocabulary Studies in First and Second Language Acquisition. – Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2009. – P. 194-211.

35. Richards, et al. (Eds.). Vocabulary studies in first and second language acquisition. – Palgrave, 2009. – P. 194-211.