Ф ӘРПІНІҢ ҚАЗАҚ ӘЛІПБИЛЕРІНЕ АЛЫНУ НЕГІЗДЕРІ

Аталмыш мақалада ф әрпінің грамматологиясынан бастап,  қазіргі  ауызша және жазба коммуникациядағы қолданысы қарастырылады. Себебі латынграфикалы жаңа әліпби құрамына енген кірме таңбалардың бірі – Ff  әрпі туралы тілтанушы ғалымдардың пікірлері әртүрлі. Бірқатар ғалымдар f әрпі бар кірме сөздер қазақ тілінің дыбыстық ерекшеліктеріне сәйкес келмейді, яғни бұл әріпті фонетикалық принцип бойынша p әрпімен игеру керек десе, ал кейбір ғалымдар f әрпі қазақ тілінің артикуляциялық базасында орын алған, сондықтан жаңа әліпбилің құрамына енуі керек деген ұсыныстар айтады. Тілімізде қолданылатын ф әрпі бар сөздер араб, парсы тілінен және орыс тілі арқылы енген еуропа сөздерінде кездесетіні белгілі. Сондықтан зерттеу жұмысымызда лингвостатистикалық талдау әдістері негізінде нормативтік сөздіктердегі ф әрпі бар діни және орыс тілі арқылы енген еуропа сөздерінің  қолданысы  (қазіргі қазақ әдеби тілінің 15 томдық сөздігі және 30 томдық салалық терминдер сөздігі) талданады. Аталмыш әріптің діни дикурстағы ерекшелігі және ономастикадағы қолданысы айқындалады. Ф әрпінің жетілдірілген жаңа әліпби құрамына алынудың себептері аталады. Ұсынылған зерттеу жұмысы кірме сөздерді игеру мәселесін талдауда пайдалануға болады.

1. Jones D. (1942) Problems of a National Script for India. Hertford.– 420s.

2. Nәriman Fәrman oğlu Seyidәliyev. Dini terminlәr lüğәti (artırılmış vә tәkmillәşdirilmiş 2-ci nәşri). –Bakı, «Elm vә tәhsil», 2015, 132 sәh.

3. Türkçe sözlük (1998) –Ankara: Türk dil kurumu yayınları. – 2523 s.

4. Welsh J.W. (1964) Linguistic Factors in the Evolution of the Alphabet. – Proceedings of the 9-th International Congress. Thehague, – 500 s.

5. Базарбаева З. (2019) Қазіргі айтылым нормалары мен жазылым арақатынасы/ https://ult.kz/. 13 желтоқсан,

6. Байтұрсынұлы А. (1914) Қазақша әліфбе: Оқу құралы. – Орынбор. – 97 б.

7. Байтұрсынұлы А. (1924) Тіл құрал. Дыбыс жүйесі һәм түрлері. – Орынбор. – 46 б.

8. Валгина Н.С. (2003) Активные процессы в современном русском языке [Текст]: учеб. пособие /– М.: Логос. – 304 с.

9. Жаңа ұлттық әліпби: Қазақ жазуын жаңғырту (ғылыми-тілтанымдық зерттеу). (2017) 2-кітап. – Алматы.

10. Клементьева Е.В. (2014) Адаптация иноязычных заимствований в русском языке/ 11 Историческая и социально-образовательная мысль. – Краснодар. – С. 260-263.

11. Қазақ тілінің орыс графикасына негізделген жаңа алфавиті мен орфографиясы (1941) – Алматы: Қазақ Мемлекеттік баспасы. – 32 б.

12. Решётов В.В. (1954) Узбекский язык. – Ташкент: Учпедгиз Уз ССР. – Ч.1. – 359 с.

13. Стенографический отчет научно-орфографической комиссии созванной 2-4.06. 1929 г. научно-методическим советом НКП и ЦКИКА. – Кызылорда, 1930.–482с.

14. Сыздық Р. (1993) Тағы да бүгінгі емлеміз жайында /Егемен Қазақстан. 27 наурыз.

15. Уәли Н.М. (2018) Графика. Орфография. Орфоэпия.– Алматы. – 250 б.

16. Фазылжанова А. (2020) Әліпби қалай жетілдірілді/ https://anatili.kazgazeta.kz/.11 cәуір.