АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТІЛДЕРІНДЕГІ СӨЙЛЕУДІҢ ПРОСОДИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Бұл мақалада қазақ және ағылшын тілдеріндегі просодикалық сипаттамаларды анықтау мен сипаттау мәселелері қарастырылады. Зерттеу барысында екі тілдің интонациялық жүйелері салыстырмалы түрде талданды. Бұл сипаттамалардың осы тіл иелмендерінің сөйлеуінде қалай көрініс табатынына ерекше назар аударылады. Сонымен қатар шет тілін үйрену барысында, әсіресе аудиториялық жағдайда, екі тілде сөйлеу кезінде ана тілі просодиясы мен шет тілі фонетикалық жүйелерінің өзара әрекеттесуінің әсері қарастырылады. Зерттеу нәтижелері синтагманың әр тілдің фонетикалық құрылымына тәуелді екенін көрсетті. Бұл мәліметтер қазақ және ағылшын тілдеріндегі сөйлеу мәнерін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Айырмашылықтар шет тілінің интонациясы мен ырғақтылығын үйренуді қиындатуы мүмкін, сондықтан қосымша зерттеулерді талап етеді. Сөйлеу сегменттеріндегі екпінді қабылдау ерекшеліктері қазақ және ағылшын тілдеріндегі екпіннің функционалдық маңыздылығының әртүрлі екенін айқындайды. Зерттеуде интонацияны құрылымдық талдау әдісі қолданылды, сондай-ақ мақала сипаттамалық болып табылады және зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми әдебиеттерге талдау жүргізілді. Бұл талдаулар қазақ және ағылшын тілдерінің просодикалық құрылымдары арасындағы айырмашылықтарды терең зерттеуге негіз болады.

1. Базарбаева З.М., Кожамсугирова Б.О. Проблемы просодии и звучащего дискурса в английском языке. – Тілтаным, №185(1). 2022. – С. 3-14. https://doi.org/10.55491/2411-6076-2022-1-3-14

2. Вайсьер Ж. Независимые от языка просодические признаки. В: Ж. Вайсьер Просодия: модели и измерения. – Springer-Verlag, 1983. – С. 53-66.

3. Ергеш Б., Бекманова Г., Шарипбай А. Анализ тональности казахского текста и его полярность. В: Вебинтеллект, 2019. – №17(1). – С. 9-15.

4. Искакова Г.Н., Оразбекова И.Г., Досыбаева Г.К. Интонация английского и казахского языков. Доступно по ссылке: https://pps.kaznu.kz/ru/Main/FileShow2/16306/116/3/7806/2013// (дата принятия: 12.10.2022).

5. Коул Дж. Просодия в контексте: обзор // Язык, когнитивные науки и нейронауки. – №30(1-2), 2015. – С. 1-31.

6. Кусаинова Р., Кусаинова А. Особенности интонации казахской и английской речи. Доступно по ссылке: http://oldconf.neasmo.org.ua/node/1410 (дата принятия: 12.10.2022).

7. Қараев М.А. Қазақ тілі. – Алматы: Ана тілі, 1993. – 220 с.

8. Хасенов А. Тіл білімі. – Алматы: Санат, 1996. – 215 с.

9. Чекхарин Е.Е. Методы и алгоритмы интерпретации информации // Образовательные ресурсы и технологии. – №5(17), 2016.