ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ БІРЕГЕЙЛІКТІ САҚТАУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ ОРЫС ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ЛИНГВОМӘДЕНИ КОМПОНЕНТ

Мақалада Қазақстанның полиэтностық қоғамындағы мектеп оқушыларының ұлттық бірегейлігін нығайту құралы ретінде орыс тілін оқыту үдерісіне лингвомәдени компонентті кіріктіру мәселесі қарастырылады. Зерттеудің мақсаты – қазақ авторларының көркем мәтіндері, фразеологизмдер мен мәдени рәміздерді оқу үдерісіне енгізу арқылы оқушылардың мәдени танымын және этномәдени құзыреттілігін қалыптастыруға бағытталған әдістемені әзірлеу және сынақтан өткізу. Мақалада лингвомәдениеттану мен лингводидактика бойынша теориялық тәсілдер талданып, дәстүрлі және инновациялық оқыту әдістері салыстырылып, Алматы облысының 7-сынып оқушылары арасында жүргізілген педагогикалық эксперименттің нәтижелері ұсынылған. Эксперимент нәтижесінде бақылау тобымен салыстырғанда эксперименттік топтың оқушыларында тілдік және мәдени құзыреттілік деңгейінің артқаны байқалды. Сонымен қатар жалпы білім беретін мектептерде этномәдени материалдарды қолдануға кедергі келтіретін факторлар сараланып, әдістемелік қиындықтарды еңсеру жолдары ұсынылады. Орыс тілі сабақтарында мәдениетаралық диалогты қамтамасыз ететін бейімделген тапсырмалардың үлгілері берілген. Зерттеудің жаңалығы – мәдени мазмұнды тапсырмаларды мектеп деңгейіне бейімдеу және этномәдени әлеуметтендіру мақсатында мультимедиалық ресурстарды қолдану. Практикалық маңыздылығы – мұғалімдерге арналған лингвомәдени элементтерді мектеп бағдарламаларына кіріктіруге бағытталған әдістемелік ұсынымдар әзірлеу.

1. Алефиренко Н.Ф. Лингвокультурология: ценностно-смысловое пространство языка. – 6-е изд., стер. – Москва: ФЛИНТА, 2020. – 288 с.

2. Будникова Н.Н. Методы и технологии преподавания русского языка и литературы (компетентностный подход): образовательная программа курсов повышения квалификации педагогов. – Усть-Каменогорск: ВКУ имени С.Аманжолова, 2024. – 71 с.

3. Воробьев В.В., Сулейманова А.К., Фаткуллина Ф.Г., Хайруллина Р.Х. Отражение национальной языковой картины мира в реалиях Башкортостана: монография. – Уфа: РИЦ БашГУ, 2014. – 208 с.

4. Демежанов М., Жумсакбаев А.Т. Преподавание русской литературы через призму национальной идентичности в Казахстане // Вестник КазНУ. Сер. филол. – 2021. – №4.

5. Зиновьева Е.И. Лингвокультурология: от теории к практике: учебник. – СПб.: СПбГУ; Нестор-История, 2016. – 182 с.

6. Инструктивно-методическое письмо «Об особенностях учебно-воспитательного процесса в организациях среднего образования Республики Казахстан в 2023 – 2024 учебном году». – Астана: НАО им. И. Алтынсарина, 2023. – 112 с.

7. Маслова В.А. Лингвокультурология в процессе обучения русскому языку // Наук. часоп. НПУ им. М.П. Драгоманова. Сер. 9: Соврем. тенденции развития языков. – 2011. – Вып. 6. – С. 155-158.

8. Маханова Ж.К., Маханова Г.Б. Лингвокультурология в аспекте обучения русскому языку в казахской аудитории как средству межкультурной коммуникации // Современное педагогическое образование: тенденции глобализации и национальный код: сб. ст. Междунар. науч.-практ. конф. – Шымкент, 2022. – С. 119-123.

9. Маханова Ж.К. Обучение языку как лингвокультурному феномену в полилингвальном пространстве Казахстана: психолингвистические аспекты: дис. ... д-ра филос. (PhD): 8D017 – Подготовка учителей по языкам и литературе. – Шымкент: ЮКПУ им. О. Жанибекова, 2023. – 150 с.

10. Методические рекомендации по формированию и оценке функциональной грамотности обучающихся. – Киров: КОГОАУ ДПО «ИРО Кировской области», 2022. – 136 с.

11. Нарушевич А.Г., Мирзоева Р.М. Формирование культуроведческой компетенции при изучении предмета «Русский родной язык» // Вестник РГГУ. – 2021. – №3. – С. 88-94.

12. Нургали К.Р., Бейсенова Ж.С. Полилингвальное образование и его роль в сохранении национальной идентичности в Казахстане // Вестник КазНУ. Сер. филол. – 2021. – №2. – С. 56-63.

13. Прохоров Ю.Е. Национальные социокультурные стереотипы речевого общения и их роль в обучении русскому языку иностранцев. – Москва, 1976. – 210 с.

14. Прохоров Ю.Е. Действительность. Текст. Дискурс. – Москва: ФЛИНТА; Наука, 2004. – 222 с.

15. Сабитова З.К. Лингвокультурологические аспекты изучения взаимоотношения языка и культуры // Вестник КазНУ. Сер. филол. – 2011. – №2(132). – С. 20-23.

16. Степанов Ю.С. Константы: словарь русской культуры. – Москва: Языки русской культуры, 1997. – 824 с.

17. Телия В.Н. Русская фразеология: семантический, прагматический и лингвокультурологический аспекты. – Москва: Школа «Языки русской культуры», 1996. – 288 с.