ГАЗЕТ ТАҚЫРЫБЫНЫҢ ӘСЕРЛІЛІГІ ЖӘНЕ ЛЕКСИКАСЕМАНТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Қазақ тіл білімі ғылымында, қазіргі жазба тілдің қоғамдағы қызметі мен әлеуетін анықтау мақсатында жаңаша зерттеулер жүргізілуі қажет. Мерзімді баспасөз тілі – қоғам мен билікті байланыстырушы, коммуникативтік-ақпараттық қызмет атқарушы, жазба тілдің жарқын көрінісі ретінде өзекті нысан. Сондықтан тілдегі өзгерістер мен тілдің даму динамикасын газет лексикасы арқылы сараптау маңызды. Газеттің маңызды құрылымдық бөлігі – газет тақырыбы. Газет тақырыбын тілдік тұрғыдан талдау газеттің хабар жеткізу және әсер ету функцияларын ескере отырып жүргізілуі қажет. Журналистер сөйлеу субъектілері ретінде жоспарланған коммуникативті мақсаттарды толық жүзеге асыра алатын әртүрлі тілдік құралдарды қолданады. Газет тақырыбының міндеті – мәтін композициясының негізгі элементі ретінде оқырман қабылдауына әсер етіп, қызығушылығын ояту. Осы мақсатқа жетуде көбіне прецедентті мәтін мен прецедентті есім қолданылады. Мақалада газет тақырыбының әсерлілікке ұмтылысы және лексика семантикалық ерекшеліктері қарастырылды.

1. Әлкебаева Д. (2014) Қазақ тілінің прагмастилистикасы: оқулық. – Алматы: Қазақ университеті, 2014. – 247 б.

2. Әбілқасымов Б. (1974) Алғашқы қазақ газеттерінің тілі. – Алма-Ата: Ғылым баспасы, 1971. – 188 б.

3. Алдаш А. (1990) Қазақ лексикасындағы жаңа қолданыстар. – Алматы: Ғылым, 1990. – 136 б.

4. Сыздық Р., Шалабаев Б. (1989) Көркем тексті лингвистикалық талдау. – Алматы: Мектеп, 1989. – 128 б.

5. Лазерова Э. А. (1989) Заголовок в газете. — Изд-во Урал. ун-та, 1989. – 96 с. https://cheloveknauka.com/strategii-interpretatsii-smysla-gazetnyh-zagolovkov-britanskihmedia-tekstov

6. Момынова Б. (2003) Газет лексикасы (жүйесі мен құрылымы). – Алматы: «Арыс», 2003. – 228 б.

7. Костомаров В.Г. (1965) Из наблюдений над языком газеты: газетные заголовки. – М.: Мысль, 1965. – 234 с.

8. Язык средств массовой информации: Учебное пособие для вузов (2008) / Под ред - М.Н. Володиной. – М.; Академический Проект; Альма Матер, 2008. – 760 с.

9. Заложная И.В. (2010) Cтруктурно-семантические особенности заголовков газетных текстов с имплицитной инвективной коммуникативной целью / Вестник Ставропольского государственного университета, 71/2010. – 82-96 сc.

10. Сурова Д.С. (2008)Заголовок как компонент публицистического (газетного текста) в прагматическом аспекте автореферат дисс. на соиск. учен. степ. Канд. филол.наук – Астана 2008, – 29 c.

11. Современный толковый словарь русского языка. (2008) СПб –М., Рипол-Норинт, 2008. – 960 с.

12. Караулов Ю.Н. (1997) Некоторые особенности функционирования прецедентных высказываний // Вестник МГУ. Серия 9. Филология. – 1997. – No 4. – С. 73-78 .

13. Чернобривец С. Г. (2015) Газетные заголовки как средство достижения коммуни- кативно-прагматических целей // Ученые записки Крымского федерального университета имени В. И. Вернадского Филологические науки. Том 1 (67). № 2. 2015 г. С. 110-116.

14. Иманбердиева С.Қ., Егізбаева Н.Ж. (2015) Прецедентті термин және прецедентті есім. ҚазҰУ Хабаршысы, Филология сериясы, 2015. – 158-166 бб.

15. Сейдалиева Г.О. (2017) Мерзімді баспасөздегі стереотиптердің лингвопрагматикалық ерекшеліктері / Философия докторы (PhD) ғыл. дәреж. алу үшін дай. дисс. Алматы, 2017. – 185 б.