Қазақ тіліндегі көмекші етістіктердің лингвистикалық ерекшеліктері

   Зерттеу жұмысы жасалу құрылымы бір-біріне ұқсас, күрделі етістік конструкциясын жасауда құрылымы бірдей, бір-біріне байланысты төрт қалып етістіктің бірі – «жатыр» етістігінің тілдік ерекшеліктерін кешенді талдауға бағытталады. «Жатыр» етістігінің созылыңқы осы шақ формасындағы морфологиялық, синтаксистік, семантикалық ерекшеліктеріне басты назар аударылады. Бұл қалып етістіктің тілдік ерекшеліктері жан-жақты қарастырылады, атап айтқанда «негізгі етістік + жатыр» конструкциясын жасауға қатысатын құрылымдық элементтер анықталады, мағыналық сипаты, ұқсастықтары мен ерекшеліктеріне баса назар аударылады. Аталмыш етістіктің семантикалық негізіне көңіл бөлініп, нақты айтқанда контекстік баламалары (жүр, отыр, тұр) арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар анықталады. Бұл зерттеудің әдістемесі лингвистикадағы бірқатар мысалдарды жан-жақты, көп деңгейлі зерттеуге негізделген, онда типтік нұсқадағы бұл етістік қазіргі ұзақ уақыттың мағыналарын білдіру үшін қолданылады. Алынған нәтижелер қазақ тіліндегі көмекші етістіктер жүйесін теориялық тұрғыдан түсінуге ықпал етеді, сондай-ақ тілді тереңдетіп лингвистикалық талдау мен зерделеу үшін практикалық ұсыныстар береді. Сайып келгенде, бұл зерттеу қазақ тілінің грамматикасын оқытудың лингвистикалық тәсілдерін жетілдіруге бағытталған.

1. Жолшаева М. Қазақ тіліндегі етістіктер және аспектуалды семантика. – Алматы, 2011. – 290 б.

2. Маманов Ы. Қазақ тіл білімінің мәселелері. – Алматы: Арыс, 2007. – 488 б.

3. Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 384 б.

4. Anderson, G. Auxiliary Constructions. Oxford University Press, 2006.

5. Carnie, A. Syntax: A generative introduction. John Wiley & Sons, 2012.

6. Chomsky, N. Remarks on nominalization. Readings in English transformational grammar, 1970. P. 184-221.

7. Crystal, D. A dictionary of linguistics and phonetics, 6^th edition. Oxford, UK: Blackwell Publishers, 2008.

8. Dotton, Z., Wagner, J.D. A grammar of Kazakh. Duke University Slavic and East European Language Resource Center, 2018. 75 p.

9. Györfi, D. Auxiliary verb constructions in Modern Spoken Kazakh (Doctoral dissertation, University of Surrey). 2022.

10. Mukhamedova, R. Kazakh: A comprehensive grammar. Routledge, 2015.

11. Radford, A. Analysing English sentences: A minimalist approach. Cambridge University Press, 2009.

12. Satubaldina, A. Kazakhstan Presents New Latin Alphabet, Plans Gradual Transition Through 2031. The Astana Times (https://astanatimes.com/2021/02/kazakhstan-presents-new-latin-alphabet-plans-gradual-transition-through-2031/)

13. Schamiloglu, U. Turk Dillerinde Yardımcı Fiiller Sorunu. Uluslararası Türk Dili Kongresi, 1996, S. 153-168.

14. Shluinsky, A. Verb-verb complexes in Turkic languages: Interaction of lexical and delexicalised verbs. Verb-verb complexes in Asian languages, 2021. P. 397-429.