Мәдени және саяси дискурстың «Бабырнама» мәтініндегі көрінісі

   Түркі халықтарына ортақ, Орта Азия түркі әдеби тілінде жазылған қолжазбалардың тілдік құрылымы мен мазмұндық сипатын зерттеудің маңызы зор. Соның бірі – «Бабырнама» еңбегі қазақ тіл білімінде зерттеу нысаны ретінде енді ғана қолға алынып жатыр. Бабыр өз жазбаларында әртүрлі тақырыпты қамтып, оны сипаттап, нақты түсіндіруге тырысады. Әр жүріп өткен жеріндегі табиғат ерекшеліктері мен сол жерді мекен еткен халыққа, адамдар арасындағы қарым-қатынасқа, салттар мен әдет-ғұрыптардың сипат-белгілері мен қолданысы жөнінде деректер келтіреді. Бұл аталғандар тарих, әдебиет, тіл, биология, география т. б. салалардағы маман иелері үшін құнды ақпарат қоры. Себебі жаратылыстану және гуманитарлық бағыттағы ғылым салалары үшін қажетті дереккөздер «Бабырнама» еңбегінен молынан көрініс табады.

   Осы орайда тіл білімі саласы бойынша ұсынып отырған мақаламыздың мақсаты – «Бабырнама» мәтініндегі мәдени және саяси дискурс тақырыбы бойынша тілдік қолданыстардың ерекшеліктерін
көрсету.

   Зерттеу барысында сипаттау, жүйелеу, тілдік бірліктерді анықтауда лексика-семантикалық әдістер, мәтін құрылымын талдауда күрделі синтаксистік тұтастық тәсілі мен лингвотекстологиялық әдістер қолданылды. Мақаланың теориялық және практикалық маңызы: зерттеу нәтижелерін тарихи грамматика, лингвомәдениеттану, тарихи синтаксис және дискурс теориясы сынды пәндер мен арнайы курстарда пайдалануға болады. Сонымен қатар еңбектің дискурстық құрылымын тілдік тұрғыдан талдау сол дәуірдегі тілдік қолданыстарды, автордың ой-көзқарастары мен уәждемесін түсінуге мүмкіндік береді.

1. Академик сөздігі [Электронды ресурс]. –https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/87011 (Пайдаланылған күні: 20. 10. 23.)

2. Арутюнова Н.Д. Дискурс // Лингвистический энциклопедический словарь. – Москва: Советская энциклопедия, 1990. – 683 с.

3. Василенко И.В. Лингвистические параметры культурного дискурса // Вестник НовГУ, № 7 (90)/2015. – С. 129-132.

4. Волошина С.В. Автобиографический дискурс как объект лингвистического анализа // Вестник Иркутского государственного лингвистического университета. – № 2 (27)/2014. – С. 267-273.

5. Инжечик А.А. Персуазивная функция языковых средств немецкого политического дискурса // Молодой ученый. – № 9/2016. – С. 1270-1275.

6. Ислам діні.кз [Электронды ресурс]. – http://m.islamdini.kz/view_makala.php?id=1605 (Пайдаланылған күні: 14. 11. 24.)

7. Кенжеканова К.К. Саяси дискурстың прагмалингвистикалық және когнитивтiк компоненттерi (қазақ тiлiндегi мерзiмдi басылымдар материалдары бойынша) : филос. ғылым. доктор. ... дисс. – Алматы, 2015. – 180 б.

8. Қожабекұлы Б. Бабырнама. Захир ад-дин Мұхаммед Бабыр. – Алматы: Ататек, 1993. – 448 б.

9. Муминова А.К. «Бобурнома»-да қўлланган мансаб ва унвон номларининг социолингвистик хусусиятлари (на узбекском языке) // Интеллектуальное наследие Захириддина Мухаммада Бабура и современность : Сборник статей и тезисов докладов Международной научно-практической конференции. – Москва: Пробел-2000, 2020. – С. 349-355.

10. Мухитдинов Р.С. Діни терминдер сөздігі. – Алматы: 2012. – 140 б.

11. Омарова Г.Н. О перспективах сравнительного изучения инструментальных традиций тюркских народов (в аспекте типологии музыкальных культур) // Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің хабаршысы. Саяси ғылымдар. Аймақтану. Шығыстану. Түркітану сериясы. – № 3(132) / 2020. – С. 83-91.

12. Тәджік-орыс сөздігі [Электронды ресурс]. – https://sahifa.tj/tadzhiksko_russkij.aspx (Пайдаланылған күні: 13. 11. 24.).

13. Fernandez, M. & Piccolo, Lara & Maynard, Diana & Wippoo, M. & Meili, Christoph & Alani, Carrie. Pro-Environmental Campaigns via Social Media: Analysing Awareness and Behaviour Patterns. The Journal of Web Science. № 3/2017. – P. 1-15.

14. Louviot E. Direct Speech in Beowulf and Other Old English Narrative Poems. Woodbridge: D.S. Bewer, 2016. – 294 p.

15. Munir S. Listening to Emperors Babur and Jahangir. https://www.thenews.com.pk/tns/detail/700075-listening-to-emperors-babur-and-jahangir (Пайдаланылған күні 23. 11. 23.)

16. Thackston W.M. Jr. Bâburnâma: Chaghatay Turkish text with Abdul-Rahim Khankhanan's Persian translation. [Cambridge, Mass.]: Dept. of Near Eastern Languages and Civilizations. – Harvard University, 1993. – 902 p.