ҚАЗАҚСТАНДЫ ЦИФРЛАНДЫРУДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Мақала Қазақстан тұрғындарының қоғамдық әлеуметтік өміріндегі цифрландыру үдерісі кезінде мемлекеттік тілдің  ерекшеліктерін анықтауға арналған. Қазақстанды цифрландыру қарқынды түрде жүріп жатыр. ІТ технологияның қарыштап дамуы тілдің құрылымына да өзгерістер енгізді. Осыған байланысты мақалада цифрлық технология саласындағы қазақ тілінің ерекшеліктерін анықтаудың әлеуметтік, саяси, экономикалық себептері қарастырылады. Мақаланың материалдары ретінде әлеуметтік желілерде, мемлекеттік порталдар, медиаканал, бизнес платформалардағы мәтіндерден жиналған тілдік бірліктер алынды.  Мақалада әлеуметтік-лингвистикалық әдістер: далалық зерттеу бойынша сырттай бақылау әдісі, социумдағы тілдің ерекшеліктерін модельдеуде синхронды талдау әдісі, жалпы лингвистикалық әдіс-тәсілдер (сипаттау, талдау, жүйелеу) қолданылды. Қазіргі қазақ тілінің жай-күйіне сырттай бақылау әдісі арқылы сипаттама берілді, гетерогенді тілдік ортадағы қазақ тілінің тілдік жағдаятында орын алған әлеуметтік-лингвистикалық құбылыстар (тілдік жағдаят, тілдік қақтығыс, тілдердің араласуы, қостілділік, көптілділік, тілді таңдау, тіл мәртебесін мойындау т.б.) анықталды. ІТ технология, цифрлық жүйе өнімдерін пайдалану қазақ тілінің функционалдық қызмет аясынының кеңеюіне септігін тигізетіні дәлелденді. «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы мемлекеттің тілдік саясатты жүзеге асыруға тікелей қатысты бағдарлама болмаса да, мемлекеттік тілдің даумына оңтайлы әсер еткені айқындалды. 

1. Әдебиеттер Baron, N. S. (1984). Computer Mediated Communication as a Force in Language Change. Visible Language, 18(2), 118-141.

2. Baron, N. S. (2010). Always on: Language in an Online and Mobile World. Oxford UniversityPress, 304р. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195313055.001.0001

3. Crystal, D. (2001). Language and the Internet. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 272 р.

4. Panyushkina, O. (2014). Change of language under the influence of social networks (On the material of the Spanish language). Almanac of Modern Science and Education, 3(82), 133-135

5. Chatfield, T. (2013). The 10 best words the internet has given English. Gardien. URL: https://www.theguardian.com/books/2013/apr/17/tom-chatfield-top-10-internet-neologisms

6. Әміржанова Н. (2022) Виртуалды кеңістіктегі публицистикалық стильдің кейбір ерекшеліктері // TILTANYM Учредители: Институт языкознания имени А. Байтурсынова. – №. 4. – С. 90-95.

7. Ерғалиев Қ., Ергалиева С. (2023) Интернет-коммуникация жанрларының ерекшеліктері //Вестник Евразийского гуманитарного института. – 2023. – №. 2. – С. 36-49.

8. Ахтаева Н. Х. (2017) Интернет лингвистикадағы тілдік норма // Филологиялық сериясы. – Т. 2710. – С. 37.

9. Куркимбаева А. (2021) Туристік богинг: коммуникативтік стратегиялар мен тактикалар (ағылшын және қазақ тілдері материалдары негізінде). PhD докторы ... дисс. – Алматы, 2021. – 214 б.

10. Әлеуметтік лингвистика терминдерінің сөздігі (2020). Сулейменова Э.Д., Шаймерденова Н.Ж., Смагулова Ж.С., Аканова Д.Х. − Алматы: Арман-ПВ, 2020 – 400 б.

11. «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы (2017) – Астана, 2017. Сайт adilet.zan.kz – [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000827

12. Cорокина Е.Г. (2010) Конфликтология в социальной работе: учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / Е. Г. Сорокина. – 2-е изд., стер. – М.: Издательский центр «Академия», 2010. – 208 с.

13. Atameken Business виртуалды жүргізушілері «Жыл жобасы» атанды // Сайт https://inbusiness.kz — [Электронный ресурс]. — Режим доступа: https://inbusiness.kz/kz/news/atameken-business-virtualdy-zhurgizushileri-zhyl-zhobasy-atandy