ҚЫТАЙЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІККЕ ИЕ ЛЕКСИКАНЫ ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕ ТРАНСЛИТЕРАЦИЯЛАУ ЖӘНЕ АУДАРУ МӘСЕЛЕСІ

Қытайлық ерекшелікке ие лексика – қытай тіліне ғана тән, уақыттың, дәуірдің, өзіндік ерекшеліктерін сипаттайтын заттарды, ұғымдарды немесе құбылыстарды білдіретін сөздер. Ондай лексика қытай қоғамының саяси, экономикалық, мәдени, әлеуметтік өмірі және т.б. барлық салаларын қамтиды. Өзге тілдердің лексикасымен салыстырғанда, қытайлық ерекшеліктері бар лексиканың өзіндік «болмысы» мен мәдени коннотациялық мағынасы болады. Қазіргі кезде этносаралық қарым-қатынастың дамуына байланысты аударманың рөлі артуда. Зерттеудің мақсаты – қытай тіліне ғана тән, өзге тілдерде кездеспейтін мәдени коннотацияға ие лексиканы аудару жолдарын корсету. Қытайлық ерекшелікке ие сөздер сол елдің өзіне тән тарихи, мәдени ерекшеліктерін көрсетеді. Оларды дұрыс аудару – аударма үдерісіндегі өзекті мәселелерінің бірі. Зерттеу туралы идея – мәдениеттер арасындағы қарым-қатынасты жүзеге асыру мен жақсартудан туған деуге болады. Аударма үдересінде белгілі бір қатып қалған тәсілдерге жабысып қалмай, мәселеге макро және динамикалық тұрғыдан қарап, аударма тәсілдерін өзара ұштастыра білудің маңызы зор. Қытаймен арадағы әртүрлі ынтымақтастық, түрлі алмасулар мен коммуникациялар тіл арқылы жүзеге асады. Ал қытайлық ерекшелікке ие сөздер мен саяси терминдерді аударудың дәлдігі тілдік комуникацияға тікелей әсер етеді. Зерттеу жұмысының практикалық маңызы міне осыған байланысты. Зерттеудің құндылығы – зерттеуде осы мәселелерді дұрыс шешудің жолдары қарастылып, аталған лексикалық топты таңбалау, аудару, транслитерациялау жолдарының көрсетілуінде деуге болады. Зерттеу нәтижесінде қытай тіліне ғана тән лексиканы қазақ тіліне аудару барысында қытай мәдениетінің коннотациясын дұрыс білдіру үшін дыбыстық аударма (транслитерация), түсіндірме аударма, сөзбе-сөз аударма және еркін аударма тәсілдерінің бәрін қолдануға тура келетіндігі тұжырымдалған.

1. 中国大百科全书. 语言文字，中国大百科全书出版社. 北京.上海, 1988年 – 336

2. 页 民族文化辞典，民族出版社. 北京, 1988年. – 361

3. 页 盘点 70个必背的“中国特色» 词汇. https://zhuanlan.zhihu.com/p/71275038

4. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том (Электронды ресурс).https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%86%D0%B8%D1%8F (Қараған уақыт: 30 шілде 2021)

5. Абдуллаева, Ж. Т. Аударма және интерпретация // Вестник КазНУ. Серия филологическая, (S.l.), v. 137, n. 3, oct. 2015. ISSN 2618-0782. (Электронды ресурс) https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/933. (Қараған уақыт: 29 шілде 2021)

6. 小鸡词典 (Электронды ресурс) https://jikipedia.com/definition/746503693 (Қараған уақыт: 29 шілде 2021).

7. 温家宝， 把目光投向中国 —— 在哈佛大学的演讲 http://ee.china-embassy.org/chn/dtxw/t107706.htm

8. 李克强：经济发展进入新常态精神面貌要新状态 - 新闻- 腾讯 http://news.cnr.cn/special/2015lh/zb/rdkm/zy/20150305/t20150305_517890559.shtml

9. 现代汉语词典. 商务印书馆. 北京, 2021年, – 520 页