XV-XVIII ҒҒ. ЖЫРАУ ПОЭЗИЯСЫНЫҢ ЖАНРЫ МЕН СТИЛІН ҰЙЫМДАСТЫРУДАҒЫ ФОРМУЛЬДЫҚ КОМПОНЕНТТІҢ РӨЛІ

Аталмыш мақалада алғаш рет XV–XVIII ғғ. қазақ жыраулар ауызша поэзиясының стилі мен жанрын ҧйымдастырудағы формульдік бірліктерінің рҿлі зерттеледі. Авторлар мақаланың негізгі мақсатын – жыраулар ауызша поэзиясының поэтикалық техникасы мен формульділігін зерттеу, олардың кҿне тарихи-генетикалық дереккҿздермен (суггестиялық, магиялық жҽне ырғақты ҥнмен жалбарыну, сондай-ақ олардың тікелей атқаратын қызметін сипаттау, ауызша поэзияның стилі мен жанрын ҧйымдастыру) байланысын анықтау жҽне сипаттау деп кҿрсетеді. Формульдік стиль бірліктері алғаш рет XV–XVIII ғғ. жыраулар батырлар поэзиясының материалдары негізінде зерттелді. Осы ғылыми зерттеуде поэтикалық мҽтінді қҧрастырудың формуласы мен техникасын талдауда Парри-Лордтың ауызша теориясының ҽдісі қолданылады. XV–XVIII ғғ. жыраулық ҿнердің пайда болу, даму жҽне функциональдық заңдылықтарын дҽстҥрлі формалалары, олардың басым тҥрлері мен формульдік элементтерінің тҥзілу қызметтерін анықтауға мҥмкіндік беретін тарихи-генетикалық жҽне қҧрылымдық-семантикалық ҽдістері қолданылды.
Мақаланың практикалық қҧндылығы осы ҽдісті басқа да қазақ халқының ауызша поэтикалық мҽдениетін жырлайтын материалдарды талдауда жҽне ҚР ҒЖБМ «XV–XVIII ғғ. жыраулар поэзиясының кҿркемдік-анықтаушы жҥйесі, «формульдік стилистикасы» жҽне грамматикасын зерттеу. Жиілік сҿздігі» гранттық жобаның аясында «Миф, ырым жҽне ырымдағы поэтикалық сҿз» монографиясын жазуда кҿрініс табады.

1. Абылкасимов Б.Ш. (1984) Жанр толгау в казахской устной поэзии. А: Наука, 1984. – 120 с.

2. Валиханов Ч.Ч. (1986) Киргизское родословие. В кн.: Ч. Ч. Валиханов. Избранные произведения. М.: Главная редакция восточной литературы, 1986. – 414 с.

3. Жаксылыков А.Ж. (2013) Сравнительная типология образов и мотивов с религиозной содержательностью в произведениях казахской литературы. Эстетика, генезис. А.: Қазақ университеті, 2013 г. – 362 с.

4. Жанабаев К.(2021) Жырау веков – певцы казахской независимости. Журнал Научно-исследовательского института казаховедения «Қазақтану», №11 (47) 2021. 72 с.;

5. Margalit Finkelberg (2020) Homer and Early Greek Epic: Collected Essays. Trends in Classics – Supplementary Volumes, 89. Berlin/Boston: De Gruyter, 2020. 402 pp. (ISBN: 9783110671421)

6. John M. Foley (2005) Oral Tradition and the Internet: Pathways of the Mind: University of Illinois Press – 2012 , 312 p.

7. A. Tate (2021) Oral History, Part of ‗National Servicemen Digital Stories and Oral Histories‘ Collection. – 2021.

8. Туймебаев, Ж.К. Теоретические принципы и критерии историко-генетического разграничения тюркско-монгольских лексических параллелей: Дис. … докт. филол. наук. Астана, 2008.– 280 с.