ЖАРТЫЛАЙ СӚЗЖАСАМДЫҚ ҚЫЗМЕТ АТҚАРАТЫН ҚОСЫМШАЛАРДЫҢ ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ҰЛТТЫҚ КОРПУСЫНДА БЕРІЛУ ЖОЛДАРЫ

Қазақ тілінде мәтіндерге автоматты түрде сӛзжасамдық белгіленім қоя алатын тілдік корпустарды жасау үшін тілдік жүйедегі сӛзжасамдық талдауларды нақты формалдық жүйеге түсіру керек. Ӛйткені компьютер тілдік бірліктерді жадқа салынған формалдық белгіленімдерге қарай ажыратады. Сондықтан біз зерттеу жұмысымызда сӛзжасам мәселелері қарастырылып, жартылай сӛзжасамдық қызмет атқаратын қосымшалардың қазақ тілінің ұлттық корпусында берілу жолдары сипатталды. Зерттеу жұмысымыздың мақсаты – қазақ тіліндегі сӛзжасамдық белгіленімдерді корпусқа енгізудің тілдік базасын жасау. Ғылыми және практикалық маңыздылығы: Қазақ тілінің ұлттық корпусын жасауда лингвистикалық белгіленім түрі ретінде енгізілетін болады, соған бастама болады. Зерттеу әдіснамасының қысқаша сипаттамасы: зерттеу жұмысымызда корпустағы сӛзжасам мәселелері, сӛзжасамдық белгіленімдер туралы шолуда сипаттама әдісі, жартылай сӛзжасамдық қызмет атқаратын қосымшалардың қызметін айқындауда талдау, жүйелеу әдісі қолданылды. Негізгі нәтижелер мен талдау, зерттеу жұмысының қорытындылары: Қазақ тілінде мәтіндерге автоматты түрде сӛзжасамдық белгіленім қоя алатын тілдік корпустарды жасау үшін тілдік жүйедегі сӛзжасамдық талдауларды нақты формалдық жүйеге түсіруге қадам жасадық. Сӛзжасам талаптарына толық сәйкес келе бермейтін функционалды қосымшалардың (-лық/-лік, -дай/-дей, -ша/-ше, -сыз/-сіз, - лы/-лі, -ғы/-гі) сӛзжасамдық және формажасамдық қызметтерін ашып кӛрсеттік. Зерттеудің құндылығы: Қазақ тіліндегі сӛзжасамдық белгіленімдер әзірлемесін дайындауда алынған нәтижелер қазақ тілінің сӛзжасам, морфология, корпустық лингвистика салалары бойынша теориялық мәселелерді толықтыруға, дамытуға ӛзіндік үлес қосады. Зерттеу жұмысынан алынған нәтижелердің практикалық мәні: жоғары оқу орындарында оқытылатын «Қазіргі қазақ тілі», «Сӛзжасам», «Корпустық лингвистика», «Компьютерлік лингвистика» пәндері бойынша оқытылатын дәрістерде, семинар сабақтарында пайдалануға болады. 

1. Маманов Ы. (1973) Қазіргі қазақ тілі. – Алматы, 1973. – 89 б.

2. Баскаков Н.А. (1952) Каракалпакский язык. – М., 1952. – 543 с.

3. Ганиев Ф.А. (1974) Суффиксальное словообразования в современном татарском литературном языке. – Казань, 1974. – 231 с.

4. Хабичев М.А. (1989) Именное словообразование и формообразование куманских языках. –М.: Наука, 1989. – 217 с.

5. Захаров В.П. (2005) Корпусная лингвистика: Учебно-метод. пособие. – СПб., 2005.

6. Мусабаев Г. (1973) «Из истории аффиксов казахского языка». Сб. Известия АН Каз ССР, 1958. вып. 1-2, серия филолог. Кеңесбаев I. «О приороде казахских лексикализованных единиц формой -дай/дей». – Сб. 7 региональная конференция по диалектологии тюркских языков. – Алматы, 1973. – 179 с.

7. Шаяхметов Қ. (1973) Екі функциялы аффикстер. КД, Алматы, 1973.

8. Закиев М.З. (1964) Синтаксический строй татарского языка. – Казань: Изд-во Казанс. ун-та, 1964. – 464 с.

9. Ганиев Ф.А. (1970) О синтетических и аналитических падежах в татарском языке. // Сб. Вопросы тюркологии. – Казань, 1970.

10. Ысқақов А. (1991) Қазіргі қазақ тілі. – Алматы, 1991. – 382 б.

11. Исаев С. (1998) Қазіргі қазақ тіліндегі сӛздердің грамматикалық сипаты. – Алматы: Рауан, 1998. – 303 б.

12. Жҧбанов Қ. (1999) Қазақ тілі жӛніндегі зерттеулер. – Алматы: Ғылым, 1999. – 581 б.

13. Щербак А.М. (1987) Очерки по сравнительной морфологии тюркских языков (наречие, служебные части речи, изобразит. слова). – Л.: Наука, 1987. – 149 с.

14. Рассадин В.И. (1978) Морфология тофаларского языка в сравнительном освещении. – М.: Наука, 1978. – 287 с.

15. Гузев В.Г. (1987) Очерки по теории тюркского словоизменения. Имя. – Л.: Изд-во ЛГУ, 1987. – 141 с.

16. Насилов В.М. (1958) Аффиксы включения// Сб. Вопросы языка и литературы стран востока. – М.: Изд-во ИМО, 1958. – 321 с. Байтҧрсынҧлы А. (1992) Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 446 б.