ТІЛ БІЛІМІНДЕГІ СИНЕРГЕТИКА ҒЫЛЫМЫ

Мақалада синергетика жаңа ғылыми бағыт ретінде қарастырылып отыр. Қазіргі ғылым ҥшін маңызды болып табылатын синергетика ҧғымының парадигмалық мәнін ашу маңызды болып табылады.
Мақалада заманауи лингвистикадағы жаңа бағыт ретіндегі лингвосинергетиканың базалық тҥсінігі ашылып, «синергия» ҧғымын зерттеген ғалымдардың тҧжырым- пікірлеріне сипаттама беріледі. Синергетика тіл білімі ҥшін жаңа пәнаралық ғылым ретінде, зерттеу пәні әртҥрлі кҥрделі жҥйелердің ӛзін-ӛзі ҧйымдастыру процестері болып табылады, қазіргі уақытта оның ең жан-жақты анықтамасы мен әдіснамалық аппаратын іздеу ӛз алдына бір мәселе болып отыр. Синергетика – бҧл ғылыми бағыт, методологиялық әдіс, кҥрделі яғни бірсызықтық емес (нелинейный) кҥрделі жҥйелердің ӛзін-ӛзі ҧйымдастырушы. ХХ ғасырдың ғылымы ӛзін-ӛзі дамыту арқылы жаңа парадигмасын біртіндеп қалыптастырып келеді, оны 70-жылдардың басында Г.Хакен «синергетика» деп атады.
Бҥгінгі таңда синергетика интеграцияланған гуманитарлық ғылымдар саласында белсенді тҥрде қолданыла бастады. Осы мәніне сәйкес синергия – мәселесі жаратылыстану саласындағыдай тілдің ішкі заңдылықтарының тҧтасып, ҧйымдасу сипатына сай тіл біліміне де ене бастады. Қазіргі тіл білімінің антропоӛзектік бағытына сай ӛзектелген сӛз синергиясын айқындау тілді зерттеу ҥдерісінде де қарастырыла бастады

1. Хакен Г. (1980) Синергетика. М.: Мир, 1980. С. 404.

2. Чернавский Д. С. (2004) Синергетика и информация. – М.: Едиториал УРСС, 2004. – 288 с.

3. Князева Е. Н., Курдюмов С. П. (1994) Законы эволюции и самоорганизации сложных систем. – М.: Наука, 1994. – 238 с.

4. Фокина З.Т. (2011) Парадигмальное значение синергетики: теоретические и практические аспекты // Вестник МГСУ №4/2011. С. 423-427.

5. Юдин Б.Г. (1970) Методологические проблемы исследования самоорганизующихся систем // Проблемы методологии системного исследования. М.: Мысль, 1970 С. 360-361.

6. Герман И.А., Пищальникова В.А. (1990) Введение в лингвосинергетику [Текст]: Монография / И.А. Герман, В.А. Пищальникова. – Барнаул: Издво Алт. ун-та, 1999. – 130 с. 9

7. Дрожащих Н.В. (2012) Введение в динамическую синергетику языка [Текст]: монография / Н.В. Дрожащих. – Тюмень: Изд-во ТюмГУ, 2012. – 252 с.

8. Манкеева Ж. (2021) Қазақ сӛзінің синергиясы. – Алматы, Қазақ ҧлттық университеті, 2021. 272-бет.

9. Муратова Е.Ю. (2012) Синергетический анализ поэтического текста // Вестник РУДН. Серия Теория языка. Семиотика. Семантика. – 2012, №2.

10. Манкеева Ж.А. (2008) Қазақ тіліндегі этномәдени атаулардың танымдық негіздері. – Алматы: Жібек жолы, 2008. -356 б.

11. Қaзaқ әдeби тiлiнiң cӛздiгi. (2011) – Aлмaты, 2011. 1486 б. Әзiмжaновa Г. Қaзaқ кӛpкeм пpозa мәтiнiнiң пpaгмaтикaлық әлeyeтi. – Aлмaты, 2007. – 325 б. (2007)

12. Epмeковa Ж.Б. (2010) Мaғжaн Жҧмaбaeвтың тiлдiк тҧлғacы: филол. ғыл. кaнд. ... диcc. – Aлмaты, 2010. – 140 б.

13. Cмaғҧловa Г.Н. (1998) Мaғынaлac фpaзeологизмдepдiң ҧлттық-мәдeни acпeктiлepi. – Aлмaты: Ғылым, 1998. – 292 б.

14. Колшaнcкий В.Г. (1990) Объeктивнaя КМ в познaнии и языкe. – М., 1990