ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ӘМБЕБАП ЭЛЕКТРОНДЫҚ СӨЗДІГІ – ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ҰЛТТЫҚ КОРПУСЫНЫҢ ВЕБ-ҚҰРАЛЫ

Мақала Қазақ тілінің ұлттық корпусының веб-құралы ретіндегі Қазақ тілінің әмбебап электрондық сөздігінің құрылымы мен мазмұнына, оны әзірлеу мен пайдалану тәсілдеріне арналады. Мақалада электрондық сөздіктердің баспадан шыққан сөздіктерден айырмашылықтары, өзіндік ерекшеліктері мен қиындықтары, түрлері ғылыми әдебиеттерге сілтеме жасала отырып қарастырылды. Сапалық сипаттама әдісі арқылы электрондық сөздіктерге сипаттама беріліп, талдау жасалды. Отандық электрондық сөздіктер баспадан шыққан сөздіктердің электрондық нұсқаларын жинақтаған веб-сөздіктер, пайдаланушы үшін электрондық платформаларда әзірленген вебсөздіктер және жиынтық сөздіктер сияқты түрлерге бөлініп, әрбір электрондық сөздік туралы қысқаша ақпарат берілді. Тәуелсіз мемлекеттер достығына мүше мемлекеттердің электрондық сөздіктеріне жалпы шолу жасалды. Ал шетелдік электрондық сөздіктер мазмұны, құрылымы мен ерекшеліктеріне қарай әмбебап, түсіндірме, жиынтық, тарихи, сленг, визуалды және аударма тәрізді түрлерге жіктеліп талданды. Осы аталған отандық және шетелдік тәжірибелерді ескере отырып, А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтында әзірленген «Қазақ тілінің әмбебап электрондық сөздігінің» жасалу барысы, бағдарламалық құрылымы, өзіндік ерекшеліктері мен әмбебаптылығы сипатталды. Бұл сөздік Қазақ тілінің ұлттық корпусының веб-құралы ретінде қызмет етеді. Себебі ұлттық корпус пен веб-сөздік – тілдік деректерді бір-бірімен толықтырып отыратын цифрлық ресурс. Зерттеу барысында салыстырмалы талдау әдісі арқылы аталмыш әмбебап сөздіктің өзге де отандық электрондық сөздіктермен ұқсастығы және олардан айырмашылығы анықталды.

1. Акимова Э.Н., Акимов В.Л. Электронный словарь диалектных фразеологизмов // Вестник ННГУ. – 2013. – №6-2. – С. 1-3.

2. Әбдірәсілов Е. Қазақ терминографиясының жүйесі. – Астана, 2005. – 208 б.

3. Вепрева Т.Б. Расширение словаря магистрантов неязыковых обеспечивают подготовку при помощи онлайнресурсов // Вестник Череповецкого государственного университета. – 2017. – №6 (81). – 165 с.

4. Ефремова А.Н. Комплексный электронный словарь: особенности проектирования // Известия РГПУ имени А.Герцена. – 2015. – №178. – С. 40.

5. Көбденова Г. Электронды сөздік – заман талабы. – 2013. – URL: https://anatili.kazgazeta.kz/news/16025 (қаралған күні: 03.05.2024).

6. Кузьмина Р.В. Электронный словарь Oxford English Dictionary как основа проектной деятельности студентов // Вестник Гуманитарного института. – 2021. – №2. – С. 179-186.

7. Құлманов С.Қ., Бисенғали А.З., Шүленбаев Н.Қ., Омарова А.Д. Қазақ цифрлық терминологиясы: терминологиялық ішкорпус әзірлеу тәжірибесі (метамәтіндік және терминологиялық белгіленімдер параметрлері) // TILTANYM. 2024; (1): 155-165.

8. Мадьярова Г.А., Байсалбаева К.Н., Ибрайымкызы А. Сравнительный анализ существующих электронных словарей // Statistics, account and audit. – 2021. – 320 с.

9. Марус М.Л. Современные многоязычные электронные словари // Электронный научно-методический журнал Омского ГАУ. – 2015. – №3(3). – С. 68-70.

10. Морель Морель Д.А., Шатилина С.И., Шашкин Л.М. Электронный словарь как средство обучения и исследовательский ресурс // Альманах современной науки и образования. – Тамбов: Грамота, 2008. – №8 (15): в 2-х ч. – Ч. I. – С. 132-133.

11. Фесенко О.П., Лаухина С.С. Электронные словари как продукт современной лексикографии // Омский научный вестник. – 2015. – №4(141). – С. 46-47.

12. Critchfeld, T.S. Visuwords: A handy online tool for estimating what non-experts may think when hearing behavior analysis jargon // Behavior Analysis in Practice, No.10. P. 318-320. https://doi.org/10.1007/s40617-017-0173-0

13. Karabuta, O., Mandych, T., Lemeshchuk, O. Electronic dictionary of sports metaphors as an instrument to develop the ukrainian computer lexicography // Journal of Information Technologies in Education (ITE). 2020. No.44. P. 42-48. https://doi.org/10.14308/ite000725

14. Karami, S., Riasati, M.J. A Study of Electronic Dictionary Use and Attitudes among Iranian Students of Translation during COVID‐19 Pandemic // Education Research International. 2023. P. 2. https://doi.org/10.1155/2023/7616256

15. Маkarych, M.V., Popova, Yu.B., Shved, M.O. Electronic Lexicography: Traditional and Modern Approaches // Science and Technique. 2020. Vol. 19. No.5. 424 p.

16. Sarmila N., Yauri, A.M., Resyadi, H. The Effectiveness of Electronic Dictionaries in Learning Vocabulary at Indonesia Junior High School Context // International Journal of Research on English Teaching and Applied Linguistics. 2022. Т. 3. No.2. P. 40-43.