Күрделі грамматикалық категорияларды меңгерудің гендерлік аспектісі (сыған тілі негізінде)

   Еуропадағы сыған балалары өздері тұратын елдің мемлекеттік тілін шамалы білуіне байланысты кемсітушілікке ұшырауда. Алайда олардың ана тілін білуге бағытталған зерттеулер саны шектеулі. Сыған тілінде стандартталған сынақтар жоқ. Бұл зерттеу олардың ана тіліндегі білімдерін тексеру мақсатында сыған тілінде – сыған балаларының ана тілінде тест әзірлеу әрекеті болып табылады. Мақалада Загреб (Хорватия) сығандарының мектепке дейінгі балалары арасында жүргізілген зерттеу нәтижелері келтірілген. Балалар Хорват тілін үйрететін және бастауыш мектепте оқуға дайындайтын мектепке дейінгі қоғамдық орталыққа барады. Зерттеуге 3-6 жас аралығындағы 30 сыған баласы (18 қыз және 12 ұл) қатысты. Олардың сыған тілі туралы білімдері Кучюков пен де Вильерс жасаған әдістеме арқылы тексерілді. Тест балалардың білімін сыған тілінің әртүрлі грамматикалық категориялары бойынша өлшейді.

   Зерттеудің мақсаты – сыған балаларының ана тілі грамматикасын қаншалықты білетінін көрсету.

   Ол үшін балаларды арнайы әзірленген тесттер арқылы тексереді. Зерттеуге қатысатын балалар қоғамдық орталық бөлмелерінде жеке тексеріледі. Нәтижелер жасы мен жынысы бойынша салыстырылады. Тест сыған тілінің әртүрлі грамматикалық категорияларын меңгеру деңгейін өлшеді. Зерттеу нәтижелері грамматикалық категориялардың білім деңгейі жынысына байланысты әртүрлі болатынын көрсетті. Ұлдар айтарлықтай жоғары білім деңгейін көрсетеді, бұл статистикалық маңызды деректермен (ANOVA) расталады. Грамматикалық категорияларды білу деңгейі сыған тіліндегі сана теориясы бойынша тестілеу нәтижелерімен де байланысты. Ересек жастағы балалар бұл тапсырмаларды жақсы орындайды, ал ұлдар “объектінің орнын ауыстыру” сияқты жалған сендіру тапсырмасында жоғары нәтиже көрсетеді. Мақалада “неліктен ұлдар қыздарға қарағанда сыған тілін жақсы біледі?” деген сұрақ қарастырылады. Мақалада мектепке дейінгі мұғалімдер үшін қызықты жаңа мағлұматтар бар. Қостілді балалар кейбір мәдениеттерде ана тілін әртүрлі деңгейде біледі және жынысына байланысты сана теориясы бойынша тапсырмаларды әртүрлі орындайды. Мұндай зерттеулер тәжірибе үшін маңызды, өйткені ұлдар мен қыздарға тілдік білім берудің әртүрлі тәсілдерін ұсынады.

1. Abu-Haidar, F. (2013) Language loyalty: The case of Algerian immigrants' children in France. Arabic Sociolinguistics (P. 59-72). Routledge.

2. Agular, C. et al. (2020) Early inventions tackling inequalities experienced by immigrant, low income, and Roma children in 8 European countries : a critical overview. European early childhood education research journal, 28(1). P. 58-76.

3. Atanasov, A., Slavova, V., Andonov, F. (2016) A Statistical Study of First Language Acquisition. Computer Science and Education in Computer Science, 1. P. 101-110.

4. Berko-Gleason, J., Greif, E.B. (1983) Men's speech to young children. Language, gender and society. P. 140-150.

5. Helakorpi, J., Lappalainen, S., Sahlström, F. (2019) Becoming tolerable: Subject constitution of Roma mediators in Finnish schools. Intercultural Education, 30(1). P. 51-67.

6. Khalfaoui, A. et al. (2020) Bridging the gap: engaging Roma and migrant families in early childhood education through trust-based relationships. European early childhood education research journal, 28 (5). P. 701-711.

7. Kroll, J. et al. (2012) Juggling two languages in one mind: What bilinguals tell us about language processing and its consequences for cognition. Psychology of Learning and Motivation, 56. P. 229-262.

8. Kyuchukov, H. (2020) The role of oral traditions in the language development of Roma children. In: E. Ogrodzka-Mazur, G. Blahut and G. Piechaczek-Ogierman (eds) Poznawanie kultur: kuedukacjiantropologicznejimiedzykultorowej. Torun: Wydawnictwo Adam Marszalek. P.. 39-54.

9. Kyuchukov, H. (2021) The Roma Family’s Oral Culture and Folklore and Language Acquisition by Children. In: H. Kyuchukov, S. Zahova, and I. Duminica (eds) Romani history and culture. Munich: Lincom. P. 227-235.

10. Kyuchukov, H. & de Villiers, J. (2014) Roma children’s knowledge on Romani. Journal of Psycholinguistics, 19. P. 58-65.

11. Martin-Jones, M., Romaine, S. (1986) Semilingualism: A half-baked theory of communicative competence. Applied linguistics, 7(1). P. 26-38.

12. Protassova, E., Voeikova, M. (2007) Diminutives in Russian. I. Savickienė and W. U. Dressler (eds.). The Acquisition of Diminutives: A cross-linguistic perspective. Amsterdam: Benjamins. P. 43-72.

13. Sankaranarayanan, G. (2002) Repetitive forms in Indian languages, 1.

14. Šebesta, K. (1999) Od jazyke komunikaci: didaktikačeskéhoj azyka a komunikačnívýchova. Naklad. Karolinum.

15. Strataki, I., Petrogiannis, K. (2021) Greek Roma mothers’ relationship with education: aspirations and expectations regarding the educational future of their children. Contemporary Social Science, 16(4). P. 480-493.

16. Syamalakumari, B. (2003) Pre-primary language development materials. Language in India, 3.

17. Warastuti, R.D. (2011) Gender differences in children’s language acquisition and language development. Journal Musawa, 3(2). P. 221-234.