Кадзуо Исигуроның «Жерленген алып» шығармасындағы жанрлық белгілердің іске асырылуының когнитивтік-лингвомәдени ерекшеліктері

   Мақала хронотопты талдауға арналған, ол роман жанрының ерекшеліктерін жүзеге асыру құралы ретінде қарастырылады және оны күрделі көпқырлы білім бірлігі ретінде “кеңістік-уақыт континуумы” (КУК) түрінде концептуалды деңгейде ұсынады. Бұл құрылым “кеңістік-уақыт-оқиға” концептілерінің бірлігін қамтиды. «Кеңістік-уақыт континуумы» когнитивтік матрица негізін түсінуге арналған когнитивтік контекст негізгі концептілер жиынтығымен ұсынылатын концептуалды-тақырыптық домендер арқылы анықталады.

   Мақаланың мақсаты – “кеңістік-уақыт континуумы” концептісінің когнитивтік және ұлттық-ерекшеліктерін анықтау, сондай-ақ, Кадзуо Исигуроның “Жерленген алып” романында роман жанры қасиеттерінің жүзеге асырылуын ашып көрсету.

   Концептуалды талдау, лингвомәдени талдау және когнитивтік матрицалық модельдеу негізінде жүргізілген зерттеу көркем шығарманы когнитивтік матрица түрінде ұсынылған көпқырлы білім бірлігі ретінде ғылыми түсінікті кеңейтуге көмектеседі. Бұл когнитивтік матрица автордың шынайылықты қабылдауын бейнелейтін концептуалды-тақырыптық домендерден (жеке-дара, әлеуметтік-мәдени, мифологиялық, философиялық-моральдық) тұрады. Автор өз ниетін бейнелейтін және ұжымдық пен жеке білімнің өзара байланысын көрсететін әлемді құрады. Теориялық және практикалық маңыздылығы – когнитивтік лингвистика, когнитивтік поэтика және лингвомәдениеттану салаларындағы көркем мәтіндерді филологиялық талдау үлгісі ретінде “кеңістік-уақыт континуумы” когнитивтік матрицасын іске асыру мүмкіндігі.

1. Бабина Л.В. и др. Интерпретация мира в языке. – Тамбов: Издательский дом ТГУ им. Г.Р. Державина, 2017. – 450 с.

2. Бахтин М.М. Вопросы литературы и эстетики. Исследования разных лет. – Москва: Художественная литература, 1975. – 504 с.

3. Болдырев Н.Н. Антропоцентрический характер языка. Теоретико-методологические основы // Когнитивные исследования языка. – 2017. – Вып. 28. – С. 20-76.

4. Болдырев Н.Н. Язык и система знаний: Когнитивная теория языка. – Москва: Издательский Дом ЯСК, 2019. – 480 с.

5. Болдырев Н.Н., Жумагулова Б.С., Курманбаева Д.Т. Когнитивные основы реализации жанровых признаков романа (на примере произведения Кадзуо Исигуро “Never Let Me Go”) // Вопросы когнитивной лингвистики. – 2021. – № 3. – С. 5-20.

6. Ватолина Т.Г. Когнитивная модель детективного дискурса : дис. … канд. филол. наук. – Иркутск, 2011. – 209 с.

7. Грачева Н.О. К вопросу о жанре произведения Дж. К. Роулинг «Гарри Поттер» // Современная филология : материалы Междунар. заоч. науч. конф. –Уфа: Лето, 2011. – С. 78-81.

8. Жачемукова Б.М., Бешукова Ф.Б. Художественная специфика жанра исторического романа // Вестник Адыгейского государственного университета. Серия: Филология и искусствоведение. – Майкоп, 2011. – Вып. 1 (70). – С. 13–19.

9. Искакова А. Қазақ дүниетанымындағы «кеңістік» ұғымы // Tiltanym. – 2024. – 96(4). – Б. 80-89.

10. Казакова О.А., Долганина А.А. Когнитивные основы жанра: теоретические основы сопоставительного анализа жанров «интернет-миниатюра» и «стихотворение в прозе». Retrieved from http: www.gramota.net/materials/2/2015/12-1/25.html (Қаралған күні 10. 03. 2020).

11. Кирсанов А.Ю. Раблезианский хронотоп М.М. Бахтина. Экзистенциальный анализ пространства-времени мира человека https://nbpublish.com/library_get_pdf.php?id=37175 15. 03. 2020. (Қаралған күні 05. 03. 2020).

12. Кремнева А.В. Специфика функционирования библейского мифа в творчестве Анджелы Картер (когнитивно-семиотический аспект) // Интегративные процессы в когнитивной лингвистике : материалы Международного конгресса по когнитивной лингвистике. 16-18 мая 2019 г. Вып. XXXVII. – Нижний Новгород: Издательство ДЕКОМ, 2019. – C. 759-764.

13. Кубрякова Е.С. Роль словообразования в формировании языковой картины мира / Роль человеческого фактора в языке: Язык и картина мира. – Москва: Наука, 1988. – С. 141-172.

14. Никитина Н.А., Тулякова Н.А. Жанр травелога: когнитивная модель // HomoLoquens: актуальные вопросы лингвистики и методики преподавания иностранных языков. – СПб.: Астерион, 2013. – Вып. 5. – С. 191-199.

15. Руми Д. Дорога превращений. Суфийские притчи. 5-е изд. – Москва: Теревинф. – 2017. – 379 с.

16. Тамарченко Н.Д. Поэтика: словарь актуальных терминов и понятий. – М.: Изд-во Кулагиной Intrada, 2008. – 358 с.

17. Темирболат А.Б. Категории хронотопа и темпорального ритма в литературе. – Алматы: Ценные бумаги, 2009. – 504 с.

18. Топоров В.Н. Исследования по этимологии и семантике. Теория и некоторые частные ее приложения. – Москва: Языки славянской культуры, 2005. – Т. 1. – 816 с.

19. Травкин С. В. Языковые маркеры жанровой принадлежности текста (на материале романов фэнтези) : автореф. дис. ... канд. филол. наук. – Москва, 2019. – 24 c.

20. Шамсутдинова Н.З. «Магический» реализм в современной британской литературе (А. Картер, С. Рушди) : дис. ... канд. филол. наук. – Москва: 2008. – 181 c.

21. Энциклопедия мифологии. Retrieved from https://godsbay.ru/hellas/haron.html (Қаралған күні 10. 11. 2020).

22. Юрковская Е.А. О современных подходах к теории жанров // Материалы II Регионального науч. семинара по проблемам систематики языка и речевой деятельности. – Иркутск, 1999. – С. 140-143.

23. Abdramanova S. Conceptualization of time in Kazakh idioms // Eurasian Journal of Philology: Science and Education. 2019. №1(173). P. 4-12.

24. Bemong Nele, Borghart Pieter, Dobbeleer Michel, Demoen Kristoffel, Temmerman Koen, Keunen Bart. Bakhtin’s theory of the literary chronotope: Reflections, applications, perspectives. Gent: Academia Press, 2010. 227 p.

25. Jerome de Groot. The historical novel. London; New York: Routledge, 2010. 209 p.

26. Kazuo Ishiguro. The Buried Giant. New York, 2015. https://ebooksgallery.com/wp-content/uploads/2023/11/The-Buried-Giant-by-Kazuo-Ishiguro-ebooksgallery.com_.pdf

27. Kogay E.R. The concept of “Time” in the signature worldview of Anatoliy Kim // Eurasian Journal of Philology: Science and Education. – 2018. – № 1(169). – Р.108-114.

28. Tuliakova N.A. Literary Legend: a cognitive model of the genre // Современные исследования социальных проблем. 2017. № 3. Vol. 9. Р. 18-29.