ҚАЗАҚ ӘЛЕМІНІҢ ТІЛДІК БЕЙНЕСІНДЕГІ «БЕРЕКЕ» КОНЦЕПТІСІ

Соңғы лингвистикалық зерттеулер адам концептосферасындағы тіл бірліктерінің рөлі мен орнын қарастыруға бағытталған, сонымен қатар тілдің лингвомәдени аспектісіне көп көңіл бөлінеді. Белгілі бір лингвомәдениетті жан-жақты зерттеу ұлттың дүниетанымын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Мәдениетаралық қарым-қатынас аясында ақпарат пен құндылықтармен алмасу әр мәдениеттің өзара түсіну көкжиегін кеңейтуге ықпал ететіні аян. Зерттеу нысаны ретінде «береке» этноспецификалық концептісі таңдалды, өйткені бұл концепт сол тілде сөйлейтіндер үшін мәдени маңызы бар және тілдің лингвомәдени кодының табиғатын терең ашатын концепт болып табылады. «Береке» концептісі ұлттық-мәдени және құндылық аспектілерін біріктіретін лингвомәдени код ретінде қарастырылады. Қазақ мәдениетіндегі «береке» концептісі көпқабатты және көпмағыналы болып келеді. Оны зерттеу қазақ мәдениетінің рухани, әлеуметтік және тарихи ерекшеліктерін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Бұл концепт қазақ өмірінің маңызды бірлік, игілік, қоғам, табиғатпен байланыс және рухани байлық сияқты аспектілері арқылы бейнеленеді. Зерттеу жұмысы Қазақ тілінің ұлттық корпусынан алынған материалдар негізінде жүргізілді, сондай-ақ жұмыста лексикографиялық сөздіктерден алынған деректер қолданылды.

1. Абдрахманова М.Б. Қазақ тіліндегі концептілер жүйесі // ҚазҰУ хабаршысы. «Филология» сериясы. – №4. – 2009. – Б. 3-6.

2. Ахметжанова З.К. Очерки по национальной концептологии. – Алматы: Елтаным, 2012. – 148 с.

3. Бияздықова Ә.Ә. Қазақ дүниетанымы әлеміндегі «бақыт» концептісі // «Поэтика және өлеңтану мәселелері VI» атты қазақтың көрнекті жазушысы, драматург, ғалым З.Шашкиннің 100-жылдық мерейтойына арналған халықаралық конференция материалдары, 24-25 мамыр, 2012. – Б. 334-336.

4. Исабекова У.К. Особенности исторического развития концепта qut / У. К. Исабекова // Текст. Книга. Книгоиздание. – 2017. – С. 5-16. URL: http://vital.lib.tsu.ru/vital/access/manager/Repository/vtls:000583001

5. Исабекова У.К. Особенности исторического развития концепта qut // Текст. Книга. Книгоиздание. – 2017. – №13.

6. Карасик В.И., Прохвачева О.Г., Зубкова Я.В., Грабарова Э.В. Иная ментальность. – Москва: Гнозис, 2005. – 352 с.

7. Кеңесбаев І.К. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. – Алматы, 1977. – 711 б.

8. Кононенко Б.И. Большой толковый словарь по культурологии. Культурный код. – Москва: Вече, 2003.

9. Красных В.В. Этнопсихолингвистика и лингвокультурология. – Москва: Гнозис, 2002. – 283 с.

10. Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері. – Алматы: Ана тілі, 1998. – 304 б.

11. Қошанова Ж. Қазақ тіліндегі «байлық-кедейлік» концептісі: танымдық сипаты мен қызметі: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2009. – 27 б.

12. Ларина А.В., Матвеева М.С. Значение культурных кодов и стереотипов в контексте Семиотики медийной туристской рекламы // МНКО. – 2019. – №4 (77).

13. Манкеева Ж.А. Қазақ тіліндегі этномәдени атаулардың танымдық негіздері. – Алматы: Жібек жолы, 2008. – 356 б.

14. Манкеева Ж.А. Этнокультурное содержание и синергия слова // Tiltanym. – 2022. – 86(2). – C. 48- 58. https://doi.org/10.55491/2411-6076-2022-2-46-56

15. Маслова В.А. Лингвокультурология: учеб. пособие. – Москва: Академия, 2001. – 208 с.

16. Телия В.Н. О феномене воспроизводимости языковых выражений. Язык, сознание, коммуникация. – Москва: МАКС Пресс, 2005. – Вып. 30. – С. 4-42.

17. Уәлиев Н.М. Фразеология және тілдік норма. – Алматы: Мектеп, 1998. – 128 б.

18. Чернявская В.Е. Методологические возможности дискурсивного анализа в корпусной лингвистике // Вестник Томского государственного университета. Филология. – 2017. – №49. – С. 135-148. DOI: 10.17223/19986645/50/9.

19. Л Somfai Kara, D. Batïrkan, a Kazakh Shaman from the Altay Mountains (Mongolia) (Field Report, photo László Kunkovács, musical analysis János Sipos). In: Shaman 14. 2006. P. 117-138.

20. https://sozdikqor.kz/sozdik/?id=66

21. https://qazcorpus.kz/