Түс символикасын психоэмоционалды қабылдаудың лингвомәдени аспектісі (қазақ, корей және ағылшын халықтарының мифтері негізінде)

   Мақалада қазақ, корей және ағылшын тілдеріндегі әлемнің тілдік бейнесіндегі түстің мифологиялық символизміне көзқарас сипатталған. Мифтердегі түс символизмі халықтық дәстүрлердің, әдет-ғұрыптардың, наным-сенімдердің және рухани мәдениеттің негізін анықтайды. Ол белгілі бір құндылықтар жүйесіне негізделген мағынаны, сезімдерді, дәстүрлерді, өмірді анықтайды. Түс-танымдық сипаттама – белгілі бір ұлттың дүниетанымының, салт-дәстүрінің, әдет-ғұрпының ерекшеліктерін түс призмасы арқылы зерттейтін тіл білімінің бір саласы. Тіл – адам ойын білдіру құралы ғана емес, сонымен бірге ғасырлар бойы қалыптасқан этнопсихологиялық және дүниетанымдық құрал, сонымен қатар осы дүниені тану құралы.

   Зерттеудің мақсаты – қазақ, корей, ағылшын халықтарының дүниетанымын аша отырып, түс концептісінің мәдени реңктерін салыстыру арқылы анықталған түс символикасының жалпыадамзаттық және ұлттық ерекшеліктерін анықтау.

   Мифтік кейіпкерлерді салыстыру арқылы мифтердің танымдық қасиеттеріндегі түстердің семантикасы зерттеледі. Біздің мақалада үш ұлттың мифтік жаратылысы қарастырылып, бір-біріне жақын кейіпкерлер таңдалып, кейіпкерлерді суреттеудегі түстік символикаға салыстырмалы талдау жасалған.

1. Вебер К. Морриган: кельтская богиня магии и силы. – Изд.: Клуб Касталия, 2021.

2. Диваев А. Демонологические рассказы киргизов Сыр-Дарьинской области 1897 г. Впервые работа была опубликована в Сочинениях под ред. Н. И. Веселовского. Т. XXIX. – СПб. 1904. – С. 8-36.

3. Кайдаров А., Ахтамбердиева З. Умирбеков Б. Представление цветов в языке. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 172 с.

4. Кашкари М. Словарь тюркского языка (Дивани-лугат-ат-тюрк): Том III. Собрание произведений. – Алматы: Хант, 1997. – 536 с.

5. Ким Бу Сик. Исторические записи трех государств. – 2002. – 173 с.

6. Қондыбай С. Толық шығармалар жинағы. 1-том. Қазақ мифологиясына кіріспе. – Алматы: Арыс, 2008. – 376 б.

7. Леви-Брюль Л. Первобытный менталитет. – Перевод с французского Е. Калыцикова. – СПб.: Европейский Дом, 2002. – 400 с.

8. Мифы народов. В 2-х тт. – Москва: Советская энциклопедия, 1980.

9. Нұрекешова Г.Р. Ағылшын-қазақ-қытай көркем шығармаларындағы мифологиялық бейнелердің ұлттық-мәдени қолданыс аясы, Вестник КГУ им. Ш. Уалиханова, серия филологическая 2019(1). – Б. 221-226.

10. Роллестон Т. Мифы, легенды и предания кельтов / Пер. с англ. Е.В. Глушко»: Центрполиграф; Москва; 2004. ISBN 5-9524-1063-4.

11. Со Чжоно. Лисица Кумихо с Алмазных гор. Сто старинных корейских историй. Т. 1. 1996. SEO Jung-oh. – 144 с.

12. Berlin, B., Kay, P. Basic color terms: Their universality and evolution. Berkeley & Los Angeles: University of California Press, 1969.

13. Boyatzis, C. J., Varghese, R. Children’s emotional associations with colors. The Journal of Genetic Psychology, 155. 1994. P. 77-85.

14. D'Andrade, R., Egan, M. The colors of emotions. American Ethnologist, 1974. 1. P. 49-63.

15. Gao, X., Xin, J., Sato, T., Hansuebsai, A., Scalzo, M., Kajiwara, K., Billger, M. Analysis of cross-cultural color emotion. Color Research and Application, 2007. P. 223-229.

16. Johnson, A., Johnson, O., Baksh, M. The colors of emotions in Machiguenga. American Anthropologist, 1986. 88. P. 674–681.

17. Kay, P., Kempton, W. What is the Sapir-Whorf hypothesis? American Anthropologist, 1984. 86. P. 65-79.

18. Kim, S., Kim, E. Y., Jeong, K., Kim, J. Emotion-based textile indexing using colors, texture and patterns. In G. Bebis et al. (Eds.), Advances in visual computing. Lecture notes in computer science (Vol. 4292. P. 1077-1080). Berlin, Heidelberg: Springer, 2006.

19. Manav, B. Color-emotion associations and color preferences: A case study for residences. Color Research and Application, 2007. 32. P. 144-151.

20. Pishghadam, R. Introducing cultuling as a dynamic tool in culturology of language. Journal of Language and Translation Studies, 2013. 45(4). P. 47-62.

21. Polidori, John. Vampire. London, 1819.

22. Pomerlau, A., Bolduc, D., Malcuit, G., Cossette, L. Pink or blue: Environmental gender stereotypes in the first two years of life. Sex Roles, 1990. 22. P. 359- 367.

23. Shape, D.T. The psychology of color and design. Chicago: Nelson Hall, 1974.

24. Thomson, D.M., Crocker, C., Marketo, C.G. Linking sensory characteristics to emotions: An example using dark chocolate. Food Quality and Preference, 2010. 21(8). P. 1117-1125. Translation Studies. 45(4). P. 47-62.

25. Trinkaus, J. Color preference in sport shoes: An informal look. Perceptual and Motor Skills, 73. 1991. P. 613-614.

26. Wang, Q., Ross, M. Culture and memory. In H. Kitayama & D. Cohen (Eds.), Handbook of cultural psychology. P. 645-668. New York: Guildford Publications, 2007.

27. Yoon, S.-Y., Wise, K. Reading emotion of color environments: Computer simulations with self-reports and physiological signals. In J. Watada, H. Shiizuka, K. Lee, T. Otani, & C.-P. Lim (Eds.), Industrial applications of affective engineering. P. 219-232. Basel, Switzerland: Springer, 2014.

28. Zong In-Sob. Folk Tales from Korea/Elizabeth. N.J.: Hollym International, 1982.