ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ОҚУ КОРПУСЫН ӘЗІРЛЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Ұлттық корпустарды құрастыру ісі қазіргі цифрлық заманның кезек күттірмейтін аса маңызды әрі өзекті мәселесі болып отыр. Бұл ретте корпустар жасау ісі әлемдік лингвистикада өткен ғасырдың орта шеніндеақ басталып кетті. Алғашқы ағылшын тілінің корпусын жасау тәжірибесі басқа да еуропа тілдерінің, орыс, одан қала берді түркі тілдерінің корпустарын жасауға негіз болды. Бұрын қол жұмыстары арқылы орындалған зерттеу және оқыту ісі корпустары пайдаланудың арқасында үлкен нәтижелерге қол жеткізді. Корпустар пайдаланушыны мол материалдармен қамтамасыз етті, жаңадан сөздіктер құрастырып, лингвистикалық зерттеулер жүргізуді жеңілдетті. Корпусты пайдаланушылар саны күннен күнге артты. Мұндай қажеттіліктер корпустарды пайдаланушы мақсатына қарай түрлендіріп жасауға ықпал етті. Тарихшылар немесе тарихи тіл білімін зерттеушілер үшін – Тарихи корпусты, Аудармашылар мен тіл үйренушілер үшін – Параллель корпусты, сөйлеу ерекшеліктерін зерттеушілер мен сөз мәдениетін дамыту үшін – Ауызша корпустарды жасау қажеттілігі туды. Осы ретте білім беру ісін цифрландырудың бірден-бір құралы болатын – Оқыту, білім беру корпустарын жасау да аса қажеттілік туғызды. Оқыту корпусы дегеніміз – тіл үйренушілерге арналған ақпараттық-корпустық база. Мақалада оқу корпустарын әзірлеудің әлемдіктәжірибесіне шолу жасалады. Ағылшын, орыс тілінің Оқыту корпустарының мәтіндік базасында қандай мәтіндер қамтылған, тілүйренушілер үшін қандай лингвистикалық ақпараттар берілген т.б. мәселелері зерттеледі. Сонымен қатар А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтында әзірленіп жатқан Қазақ тілінің оқу ішкорпусын әзірлеуге қажетті алғышарттар анықталады. Метабелгіленімдері мен тіл үйретуге/үйренуге бағытталған лингвистикалық белгіленімдері, анықтамалық құралдарды тіл үйренушінің қазақ тілін меңгеруіне қарай бейімдеу жолдары, компьютерлік-бағдарламалық әдістері қарастырылады.

1. Granger S. (1990) (ed). Learner English on computer. – London: Addison Wesley Longman. – 1990. – 250 p.

2. Granger S. (1998) The computer learner Corpus: a versatile new source of data for SLA research // Learner English on Computer. – L., 1998. – 16 p.

3. Добрушина Н. Р., Левинзон А. И. (2006) Информационные технологии в гуманитарном образовании: Национальный корпус русского языка // Вопросы образования. 2006. – № 4. – С. 163-179.

4. Жұбанов А. (2008) Компьютерлік лингвистикаға кіріспе. – Алматы: Арыс, 2008. – 640 б.

5. Жұбанов А.Қ. (2016) Корпустық лингвистика. – Алматы: Қазақ тілі, 2016. – 336 б.

6. Мальцева М.С. (2011) «Учебный корпус как база для лингвистического и лигводидактического анализа в рамках методики преподования иностранных языков» // Социально-экономические явления и процессы. – № 9 (031), 2011. – С. 209-212

7. Национальный корпус русского языка / https://ruscorpora.ru/

8. Соснина Е.П. (2017) К анализу лингвистических ошибок учащихся на базе учебного корпуса текстов. – 2017. – С. 39-44.

9. Hinkel E. (2002) Second language writers’ text. – Mahwah, NJ, 2002. – 392 p

10. https://cyberleninka.ru/article/n/uchebnyy-korpus-learner-corpus-kak-baza-dlya-lingvisticheskogo-i-lingvodidakticheskogo-analiza-v-ramkah-metodiki-prepodavaniya/viewer

11. Шмелева Т.В. (2007) Задачник корпуса // Национальный корпус русского языка и проблемы гуманитарного образования / под ред. Н.Р. Добрушиной. – М., 2007. – С. 25-34.