«ҮМІТ» КОНЦЕПТІН ҚҰРАЙТЫН КОНЦЕПТІЛІК ӨРІСТЕР

Мақалада үміт концептінің этимологиясын аша отырып, оған концептуалды талдау жасалады, концептілік өрістері анықталады. Үміт концепті мен оның этимонын салыстыру, әлемнің тілдік бейнесін жасаудағы үміт танымының адам санасында жинақталған аялық білімінің деңгейін пайымдау, үміт макроконцептін құрайтын концептілік өрістерді анықтау мақаланың мақсаты болып табылады. Осындай міндеттерді ашу барысында ғалымдардың ғылыми пікірлері талданып сараланады. Қазақ дүниетанымындағы үміт концептінің табиғатын ашуда талдаудың этимологиялық, концептуалдық, салыстыру сынды әдістері қолданылады. Концептің мәнін ашуда өзіндік маңызға ие болып табылатын оның құрылымдық типтеріне мысалдар келтіріледі. Тұрақты тіркестер мен мақал-мәтелдерді үміт концептінің концептілік өрістеріне қарай топтауда оның базалық концепт болатындығы анықталады. Мақаладағы зерттеу нәтижелерін, тұжырымдар  мен пайымдауларды когнитивті тіл білімі, лингвомәдениеттану, этнолингвистика, этимология, психолингвистика бойынша оқылатын дәрістерде, концепт теориясы бойынша арнайы курстарда, сонымен қатар концептілер мен концептілік өріс сөздіктерін құрастыруда пайдалануға болады. Ал үміт концептінің құрылымдық типтері мен оларға жасалған концептуалды талдаудың практикалық маңызы зор. 

1. Әмірбекова А.Б. (2019). Санада ақиқат дүние бейнесін қалыптастырудың тетіктері // Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы № 2 (78), 42-47 б.

2. Baczewska, B.; Wojciechowska, K.; Antoszewska, B.; Malm, M.; Le´sniewski, K. The Cognitive Aspect of Hope in the Semantic Space of Male Patients Dying of Cancer. Int. J. Environ. Res. Public Health. January, 2023.

3. Воркачев С.Г. (2004). Счастье как лингвокультурный концепт // Монография. Москва, Гнозис, – 192 с. Древнетюркский словарь (2016). – Астана: Ғылым. – 760 c.

4. Ислам А. (2004). Ұлттық мәдениет контекстіндегі дүниенің тілдік суреті. – Алматы.– 229 б.

5. Карасик А.И. (2005). Концепты – регулятивы // Язык, сознание, коммуникация: Сб. статей /Отв. ред. В.В. Красных, А.И. Изотов. Москва, МАКС Пресс, Вып. 30. – 260 с.

6. Krafft Andreas M., Guse T., Maree D. (2021). Distinguishing Perceived Hope and Dispositional Optimism: Theoretical Foundations and Empirical Findings beyond Future Expectancies and Cognition. Journal of Well-Being Assessment. – p. 1-27.

7. Кругликова Е.А. (2004). Диахронные и синхронные описания концепта «надежда» в русском языке. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук. Абакан, – 24 c.

8. Кубрякова Е.С. (2004). Язык и знание: На пути получения знаний о языке: Части речи с когнитивной точки зрения.

9. Роль языка в познании мира. – Москва, Языки славянской культуры, – 560 c.

10. Қазақстан Ұлттық Энциклопедиясы (2000). – Алматы: Қазақ Энциклопедиясы.– Т. 5. – Ү. 926 б.

11. Қашқари М. (2017). Түрік сөздігі. 1, 3 том. – Алматы: Арда + 7. – 592 б.

12. Мамырбекова Г. (2017). Қазақ тіліндегі араб-парсы сөздерінің түсіндірме сөздігі. – Алматы: Мемлекеттік тілді дамыту институты. – 656 б.

13. Пименова М.В. (2004). Душа и дух: особенности концептуализации. – Кемерово. – 386 с. (Серия «Концептуальные исследования». Вып. 3.

14. Рүстемов Л.З. (1989). Араб-иран кірме сөздерінің қазақша-орысша түсіндірме сөздігі – Алматы, Мектеп – 230 б.

15. Севортян Э.В. (1974). Этимологический словарь тюркских языков. – Москва: Наука. – 729 с.

16. Snyder, C. R. (2002). TARGET ARTICLE: Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249-275. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1304_01