ҚАЗАҚ ЖӘНЕ АҒЫЛШЫН ТІЛДЕРІНДЕГІ БИЗНЕС-ТЕРМИНДЕРДІҢ СӨЗЖАСАМДЫҚ ҮЛГІЛЕРІ: САЛҒАСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында терминжасам мәселесіне, терминдерді стандарттау мен тұрақтандыруға үлкен мән берілуде. Бизнес саласында жаңадан ұсынылып жатқан терминдер құрылымы мен мағынасы жағынан мемлекет тарапынан қолдау мен тілдік тұрғыдан жүйелеуді қажет етеді. Бизнес саласы терминдері грек, латын тілдері негізінде құрастырылып, ағылшын тілі арқылы дүниежүзіне таралуда. Осы бағытта зерттеудің негізгі мақсаты – қазақ және ағылшын бизнес терминологиясының сөзжасамына салғастырмалы талдау жасау арқылы терминжасамдық үлгілерді анықтау болып табылады.  

Қазақ тіліндегі бизнес саласындағы терминдерді Еуропа тілдерінің өкілі – ағылшын тілімен салғастыра зерттеу тіліміздің де ерекшеліктерін ашуға көмектесті. Зерттеу барысында құрылымдық-компоненттік талдау және салғастырмалы әдіс басшылыққа алынды. Бизнес терминологиясы сөздіктеріне жасалған статистикалық зерттеу барысында қазақ тіліндегі бизнес терминологиясының көп бөлігін халықаралық терминдер құрайтыны анықталды. 

Зерттеудің негізгі нәтижелері ретінде қазақ және ағылшын бизнес терминжасамындағы құрылымдық ұқсастықтар мен айырым белгілерінің анықталуын атауға болады. Сонымен қатар қазақ, ағылшын бизнес терминологиясының жасалу жолдары мен морфологиялық, синтаксистік үлгілеріне талдау қазақ тілінің төл терминологиясын ұлттық тілдің тілдік элементтеріне қарай топтастыруға мүмкіндік берді. Зерттеу материалдары мен терминжасамның үлгі қалыптарын бизнес терминология саласын зерттеушілерге лексикограф-ғалымдарға және терминжасам бойынша арнайы курстар құрастыруға қолдану мүмкіндігі бар. 

1. Байтұрсынов А. (2004). Бес томдық шығармалар жинағы: Оқу құралы –Алматы: Алаш, 2004.-352 б.

2. Айтбайұлы Ө.А. (1997). Қазақ сөзі. - Алматы: Ғылым, 1997. - 240 б. Сауранбаев Н.Т.( 1982). Қазақ тіл білімінің проблемалары. - Алматы: Ғылым, 1982. – 352 б.

3. David Crystal (1995). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. -Cambridge University Press, 1995. – 489 p.

4. Sweet H. А. (1940). New English Grammar -Oxford: Clarendon Press, 1940- 1500 p.

5. Реформатский. А.А. (1959). Что такое термин и терминология// Вопросы терминологии. –М., 1959. – 358 с.

6. Қайдар Ә. (1998). Қазақ тілінің өзекті мәселелері. - Алматы: Ана тілі, 1998. – 304 б.

7. Соболева П.А. (1981). Асимметрия словообразовательных процессов и словообразовательных отношений// Проблемы структурной лингвистики - М.: Наука, 1981.- 111-115 сс.

8. Бекқожанова Г.Қ. (2019). Лингвистикалық терминология (құрылымы, семантикасы, типологиясы) Монография. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ. - Алматы, 2019. -2004 б.

9. Ақшалова Б.Н. (1998). Макроэкономикалық терминдердің лексико-грамматикалық сипаты. Ф.ғ.к. дисс. қолжазбасы. - Алматы, 1998. – 156 б.

10. Суперанская А.В. (2003). Общая терминология. - М.: Едиториал УРСС, 2003.- 248 c.

11. Исакова С.С. (2007). Қазақ терминтанымы: лексикалық құрамы, жасалу тәсілдері, прагматикалық қызметі.- Алматы, 2007. – 159 б.

12. Айсұлтанова Қ.Ә. (2003). Қазақ тіліндегі терминжасамның ішкі көздері: филолог.ғ.к. дисс. – Алматы, 2003. -124 б.

13. Құрманбайұлы Ш. (2004) .Қазақ терминологиясы дамуының ғылыми қағидаттары. – Алматы: Сөздік, 2004. – 308 б.

14. Непесова Р.Г., Каракулова М.Б. (1991). Структурно-семантическая характеристика фразеологических единиц с компонентом, обозначающим цвет // Методологические проблемы сопоставительного исследования разносистемных языков- Ашхабад, 1991. - 66-73 cc.

15. Bizhkenova A., Sultanbekova S (2018). Issues of word formation meaning in contemporary kazakh language derivative models- Proceedings of the National Academy of Sciences 6 -DOI:10.32014/2019.2224-5294.50 https://www.researchgate.net/publication/329466458.

16. Baekeyeva A.T., Tazhibayeva S.Zh., Shaheen A.A., Beisenova Zh. S., Mamaeva G. B. (2018) Developing an Online Kazakh-English-Russian Thesaurus of Industry-Specific Terminology -International Journal of Society, Language and Culture. – P. 83-98.- https://www.ijscl.net/article_249941_a6e1734c0af26f97ac806fa1bd1be203.pdf

17. Juan C. Sager (1996). Practical Course in Terminology Processing A.

18. Aimoldina, A. (2020). Models For Discourse Analysis of Business Correspondence: Kazakhstani Context. In N. L. Amiryanovna (Ed.), Word, Utterance, Text: Cognitive, Pragmatic and Cultural Aspects, vol 86. European Proceedings of Social and Behavioural Sciences (pp. 25-36). European Publisher. https://doi.org/10.15405/epsbs.2020.08.4